Konserwatywna Społeczność Żydowska w Polsce

Miriam

Witajcie ! Very Happy

Przed nami Chanuka - dokladnie za 17 dni, 27 listopada 2013 wieczorem, gdy rozpocznie sie 25 Kislev, zapalimy pierwsza swiece chanukowa.

Zaczelam wiec stosowne przygotowania i lekture, i chcialabym podzielic sie z Wami tym, czego sie dowiedzialam.

Najwieksza nowosc jaka odkrylam, to istnienie od czasow sredniowiecza tzw. Zwoju Hasmoneuszy, stworzonego z kilku nielicznych zrodel dotyczacych Chanuki, spisanego na wzor starszego Zwoju Estery odczytywanego w Purim.

Zwoj Hasmoneuszy odczytuje sie w rycie Aszkenazyjskim codziennie podczas wszystkich osmiu dni Swieta, zas w Sefardyjskim - tylko pierwszego dnia.

Poniewaz Chanuka jest swietem o ktorym nie ma wzmianki w Tanakch (jakkolwiek Rabini i Medrcy wyprowadzaja Swieto i znajduja informacje o nim w tekscie Tory stosujac glebsza analize niz czysty pszat), chcialabym tez umiescic tu informacje na ten temat z Talmudu.

Znalazlam tez dwa ciekawe Midrasze i zamierzam podzielic sie i ta wiedza z Wami.

Zacznijmy od samej nazwy Swieta...

Slowo CHANUKA znaczy mniej wiecej :
'uczczenie', 'upamietnienie', 'poswiecenie' (aczkolwiek oczywiscie nie w znaczeniu jakie temu slowu nadaje katolicyzm).
W Tanakch spotykamy wiec pojecie 'chanuka', i to az 7 razy, co jest dobra 'biblijna' liczba, czyz nie?
Wymienia je wszystkie Midrasz Pesikta Rabbasi 2:2

1. W Bereshit 2:1 wystepuje chanukah (uswiecenie) Niebios i Ziemi, co zostaje upamietnione przez umieszczenie dwoch wspanialych swiatel na niebie by swiecily ziemi... (Bereshit 1:17)

2. W Bemidbar 7 znajdziemy chanukah (poswiecenie) Mishkan, Namiotu Spotkania czy - jak tlumaczy Rabbi Pekaric w Torze Laudera - Miejsca Obecnosci.

3. W Ksiedze Krolewskiej 8: (Melachim) czytamy o chanukce Pierwszej Swiatyni.

4. Nechemja 12:27 opowiada o chanukce - poswieceniu murow Miasta

5. Ezra 6:17 mowi nam o poswieceniu Drugiej Swiatyni

6. Chronologicznie: tutaj mamy jako szosta chanukah ta, ktora nas interesuje dzisiaj - poswiecenie przez Hasmonejskich Kohanim, Kaplanow Drugiej Swiatyni zbezczeszczonej przez Syro-Grekow, i na pamiatke tego wydarzenia obchodzimy nasza CHANUKE, aczkolwiek nie mamy o nim w Tanakh bezposredniej wzmianki. Ksiegi Machabejskie, z ktorych dwie wlacza do kanonu katolicyzm, a 4 prawoslawie (protestanci podobnie jak Zydzi nie wliczaja ich do ksiag kanonicznych) Judaizm zalicza do apokryfow.

7. Cefanja 1:12 - chanukah Swiata na Ktory Czekamy, w czasach mesjanskich.

Nazwe CHANUKA wywodzi sie tez z slow CHANU , co znaczy 'odpoczac', jako ze powstancy Makabejscy odpoczeli od walki w dniu 25 Kislev,
oraz CHEIN ktore to slowo znaczy 'laska', 'laskawosc' i odnosi sie do odczucia iz powstancy znalezli laskawosc Boga w dniu 25 Kislev.

Najbardziej wprost nazwe CHANUKA wiaze sie z poswieceniem Oltarza, ktory byl zdesakralizowany przez balwochwalcze praktyki Greko-Syryjczykow, zburzony, wszystkie skazone idolatria kamienie zostaly usuniete, po czym Hasmoneusze odbudowali Oltarz ktory wymagal z tego powodu uswiecenia...

Nie minelo 200 lat od wydarzen jakie upamietniamy swietujac Chanuke, gdy cala rodzina Hasmonejska zostala wymordowana w czasach Heroda.
Zasluga tej rodziny byla wielka, ocalili Judaizm, niestety nie zadowolili sie tytulem Kohen Gadol, zatrzymali tez dla siebie wladze krolewska, czym sprzeniewierzyli sie Testamentowi Jaakova, aby krolewska linia wywodzila sie od Judy...

Zastanawiajace moze sie Wam wydac, dlaczego podczas Chanuki NIE CZYTAMY z Mishny zadnego przeslania... De facto - nie ma w Mishnie ani slowa na temat Chanuki... Jedni tlumacza to bardzo plytko, jakoby redaktor Mishny, Jehuda Nasi, ktory sam byl z rodu Davida, a wiec z pokolenia ktore powinno krolowac Zydom - opuscil w redagowanej Ksiedze opis wydarzen fundujacych Chanuke urazony uzurpacja wladzy swieckiej Hasmoneuszy.

Jednak historyczne wytlumaczenie wydaje sie byc inne - jako pierwszy Medrzec od wielu dziesiecioleci Jehuda Nasi umial byc w przyjazni z rzymskim okupantem... A Rzymianie jak ognia obawiali sie rewolt w podbitych prowincjach. Stad podanie w Mishnie informacji iz Zydzi swietuja zwyciestwo powstania przeciw Grekom byloby wysoce nieopaczne... Rzymianie mogliby uznac to nawet za nawolywanie do rebelii i z gory rozpoczac brutalne represje...

Jesli Bog pozwoli - mam nadzieje ze wkrotce podam Wam dalsze ciekawe info w tym temacie ;o)
Zycze nam wszystkim dobrego przygotowania do Chanuki i radosci jaka Swieto ze soba niesie!!

Miriam

Na wzor Megilat Esther, odczytywanego w Purim, w VII wieku ery wspolnej zaczeto czytac podczas Chanuki Zwoj Hasmoneuszy, zwany czasem tez Zwojem Antiochejskim. Saadia Gaon przypisuje autorstwo Pieciu Synom Matatiacha. Pierwsze byly Synagogi we Wloszech, stad zwyczaj rozprzestrzenil sie wsrod Zydow Aszkenazyjskich. Do dzis dnia Zwoj jest czescia chanukowej liturgii wsrod Zydow Jemenskich. Oryginalnie tekst byl aramejski, korzystam z doslownego tlumaczenia na Hebrajski, zawartego w HaSiddur HaShalem, str. 713-726.
-----------------------------------------------------
ZWOJ HASMONEJSKI

Grecki monarcha Antioch byl poteznym wladca; wszyscy krolowie powazali go. Ujarzmil liczne prowincje i z potega wladal nimi; zniszczyl ich zamki, spalil palace i uwiezil ludzi. Od czasow Aleksandra Wielkiego nie bylo nad Eufratem takiego krola jak on. Wzniosl on wielkie miasto na wybrzezu morskim, aby sluzylo jako jego rezydencja krolewska, ktore od swego imienia nazwal Atiochia. Naprzeciw tego miasta jego namiestnik Bagris ufundowal inne miasto i zgodnie ze swoim imieniem nazwal je Bagris. Po dzis dzien tak nazywaja sie te miasta.

W 23 roku swego panowania, 213 lat po odbudowaniu Swiatyni, Antioch postanowil poprowadzic (wojska) pod Jerozolime.
Powiedzial swym oficerom: 'Wiecie, ze Zydzi z Jerozolimy sa wposrod nas. Nie skladaja oni ofiar naszym bogom, ani nie przestrzegaja naszych praw; porzucili prawa krolewskie by przestrzegac wlasnych. Ponadto maja nadzieje, ze pewnego dnia krolowie i tyrani upadna, powiadaja: >Oby nasz wlasny krol mogl panowac nad nami, bysmy wladali morzem i ladem , aby caly swiat byl nasz< . To doprawdy jest zniewaga dla krolewskiej wladzy - pozwolic im pozostac na swiecie. Chodzmy, zaatakujmy ich i zabronmy im przestrzegania Przymierza: Shabbatu, Rosh Hodesh i obrzezania'.
Ta propozycja spodobala sie oficerom (krolewskim) i calemu tlumowi.

Krol Antioch natychmiast wyprawil swego namiestnika Nikanora, z duza grupa zolnierzy. Przybyl on (Nikanor) do Zydowskiego miasta Jerozolima i zmasakrowal wielu ludzi; wzniosl poganski oltarz w Swiatyni, co do ktorej Bog Izraela rzekl Swym wiernym Prorokom: >Tu na zawsze ustanowie Moja rezydencje< I dokladnie w tym miejscu zarzynali swinie i wnosili ich krew na swiety dziedziniec.

Gdy Johanan syn Matatiasza uslyszal o tym, napelnil sie odraza a twarz jego zmienila kolor. Nakreslil w swym sercu plan kontrakcji.
Nastepnie wykonal sobie sztylet, dwukrotnie dluzszy niz szeroki, ukryl go pod szatami. Przybyl do Jeruzalem, stanal w Bramie Krolewskiej i zawolal do straznikow bram: 'Jam jest Johanan, syn Matatiasza; przybywam by stanac przed Nikanorem'. Straznicy powiadomili Nikanora, ze wielki kaplan Zydow stoi u drzwi. 'Wprowadzcie go!' rzekl Nikanor.

Miriam

Johanan zostal przyjety przez Nikanora, ktory rzekl: 'Jestes jednym z tych rebeliantow, ktorzy buntuja sie przeciw krolowi i nie dbaja o dobro jego rzadu!' Johanan odparl: 'Moj panie, przybylem do ciebie; uczynie wszystko czego zazadasz'.
'Jesli chcesz uczynic czego pragne' rzekl Nikanor, 'w takim razie wez swinie i ofiaruj na oltarzu. Bedziesz przywdziewal krolewskie szaty i dosiadal krolewskiego wierzchowca; bedziesz zaliczony do bliskich przyjaciol krola'. Na taka (mowe) Johanan odparl: 'Moj panie, obawiam sie Izraelitow; gdyby uslyszeli ze uczynilem tak, ukamienuja mnie. Usun wszystkich sprzed swego oblicza, tak by nikt nie zawiadomil ich'. Nikanor natychmiast rozkazal wszystkim wyjsc.
Wtedy Johanan syn Matatiasza wzniosl oczy do Niebios i modlil sie: 'Moj Boze, Boze mych przodkow Abrahama, Izaaka i Jaakova, nie oddawaj mnie (w rece) tego poganina; gdyz jesli on zabije mnie, bedzie chelpic sie w swiatyni Dagona ze to jego bog wydal mu mnie.' (Johanan) zblizyl sie trzy kroki do Nikanora, pchnal go sztyletem w serce i cisnal go smiertelnie rannego na dziedziniec Swiatyni.
'Moj Boze' modlil sie Johanan, 'nie policz mi tego za grzech ze zabilem tego poganina w swietym miejscu; ale raczej ukarz w ten sposob wszystkich nieprzyjaciol jacy przybyli z nim by przesladowac Judee i Jerusalem'.
Tego dnia Johanan zaczal walke i pokonal wrogow, powodujac wielka rzez. Liczba usmierconych przez niego tego dnia siegnela siedmiu tysiecy. W rewanzu wzniosl tez kolumne z inskrypcja: 'Makabejczyk, Niszczyciel Tyranow'.

Gdy krol Antioch uslyszal, iz jego namiestnik Nikanor zostal usmiercony, wpadl w dzika rozpacz. Wyslal (ludzi) po nikczemnego Bargisa, zdrajce swego ludu, i rzekl mu: 'Czy nie wiesz, czys nie slyszal, co Izraelici uczynili mi? Zmasakrowali mych zolnierzy i spladrowali obozowiska! Czy mozesz byc teraz pewien swego bogactwa? Czyz twe domy pozostana twoje? Chodzmy i powstanmy przeciwko nim i zniesmy Przymierze jakie Bog z nimi uczynil: Shabbat, swietowanie nowego ksiezyca i obrzezanie.'

Po czym lajdak Bargis i jego rzesze napadli Jeruzalem, mordujac ludnosc i oglaszajac absolutne rozporzadzenie przeciwko Shabbatowi, obchodom Rosh Hodesh i obrzezaniu. Edykt krolewski byl tak drastyczny, ze gdy wydalo sie iz czlowiek obrzezal swego syna, byl wieszany wraz z zona i dzieckiem.

Pewna kobieta urodzila syna po smierci swego meza i poddala go obrzezaniu gdy mial osiem dni. Z dzieckiem w ramionach wstapila na szczyt murow Jeruzalem i krzyczala: 'To Przymierze naszych Ojcow, ktore zamierzasz zniszczyc, przenigdy nie bedzie nam odjete ani dzieciom naszych dzieci.'
Cisnela swego syna i rzucila sie (z murow) za nim, tak ze umarli razem.
Wielu Izraelitow z tych czasow czynilo podobnie, odrzucajac zaniechanie Przymierza ich Ojcow.

Pewni Zydzi rzekli do innych: 'Chodzmy, przestrzegajmy Shabbatu w jaskini, zeby go nie pogwalcic.'
Gdy zostali zdradzeni przed Bagrisem, wyslal on uzbrojonych mezow ktorzy siedli u wejscia do groty i powiedzieli: 'Wy tam, Zydzi, poddajcie sie nam! Spozywajcie nasz chleb i pijcie nasze wino, a robcie co my robimy!'
Ale Zydzi mowili jeden do drugiego: 'Pamietajmy co nam nakazano pod Gora Synaj: >Szesc dni bedziesz pracowal i wykonywal swe zajecia; a siodmego dnia macie odpoczac<. Lepiej nam umrzec niz zbezczescic Shabbat.'
Gdy Zydzi odmowili wyjscia, przyniesiono drwa i wzniecono ogien u wejscia do groty. Blisko tysiac mezczyzn i kobiet zmarlo tam.
Pozniej pieciu synow Matatiasza, Johanan i jego czterech braci, zebrali sie i rozgromili wrogie sily ktore zapedzili na wybrzeze; gdyz ufali oni Bogu na Niebiosach.

Nikczemny Bagris w towarzystwie tych ktorzy unikneli miecza, wsiedli na statek i zbiegli do krola Antiocha.
'O krolu' rzekl (Bargis) 'Wydales dekret zabraniajacy Shabbatu, swietowania Nowego Miesiaca i obrzezania w Judei, a teraz mamy tu calkowita rebelie. Pieciu synow Matatiasza nie moze byc pokonanych poki nie beda zaatakowani wszystkimi polaczonymi silami; oni sa silniejsi niz lwy, szybsi niz orly, mezniejsi od niedzwiedzi. Zechciej zaakceptowac moja rade i nie walcz z nimi z ta mala armia bys nie zostal zhanbiony wobec wszystkich krolow. Rozeslij listy do wszystkich twych krolewskich prowincji; rozkaz wszystkim bez wyjatku oficerom armii przybyc wraz z uzbrojonymi sloniami.'
Spodobalo sie to krolowi Antiochowi. Rozeslal listy do wszystkich swych posiadlosci krolewskich, a naczelnicy plemion z roznych klanow przybyli z uzbrojonymi sloniami.

Nikczemny Bargis napadl Jeruzalem ponownie.
Przerwal on waly, zdruzgotal brame, w Swiatyni uczynil trzynascie wylomow, a glazy starl w proch.
I tak myslal sobie: 'Tym razem nie powinni mnie pokonac; moja armia jest liczna, ma reka potezna.'
Jednakze Bog Niebios nie myslal tak.

Miriam

Pieciu synow Matatiasza odeszlo do Mitzpah w Gileadzie, gdzie dom Izraela ocalal w dniach proroka Samuela. Poscili, zasiedli w popiele i modlili sie do Boga Niebios o zmilowanie; i wtedy przyszedl im na mysl dobry plan.
A oto ich imiona: Juda pierworodny; Simeon, drugi; Johanan, trzeci; Jonatan, czwarty; Elazar piaty (syn). Ich ojciec blogoslawil ich mowiac: ' Judo, moj synu, przyrownuje cie do Judy, syna Jaakova, ktory byl jako lew. Symeonie, moj synu, ciebie porownuje do Symeona, syna Jaakowa, ktory usmiercil mezow z Szechem. Johananie, moj synu, porownuje cie do Abnera, syna Nera, generala armii Izraela. Jonatanie, moj synu, porownuje cie do Jonatana, syna Saula, ktory pokonal Filistynow. Elazarze, moj synu, porownuje cie do Pinchasa, syna Nuna, ktory byl gorliwy (w sluzbie) Bogu i ocalil Izraelitow.'
Wkrotce po tym pieciu synow Matatiasza zaatakowalo sily pogan, zadajac im liczne straty.
Jeden z braci, Juda, zostal zabity.

Gdy synowie Matatiasza odkryli, ze Juda zostal zamordowany, wrocili do ojca, a on zapytal: 'Dlaczego wrociliscie?'. Odrzekli: 'Nasz brat Juda, ktory sam jeden dorownywal nam wszystkim razem, zostal zabity.'
'Ja osobiscie dolacze do bitwy przeciw poganom', rzekl Matatiasz, 'aby nie zniszczyli domu Izraela; dlaczegoz byc tak przerazonym smiercia waszego brata?'.
Dolaczyl tego samego dnia do swych synow i wiodl wojne przeciw wrogom.

A Bog Niebios oddal w ich dlonie wszystkich wladajacych mieczem i lucznikow, oficerow armii i wysokich urzednikow. I zaden z nich nie ocalal.
Inni byli zmuszeni szukac ucieczki w miastach nadbrzeznych.
Atakujac slonie Elazar zostal pokryty ich lajnem. Jego bracia szukali go wsrod zywych i martwych i nie mogli go znalezc. Jednakze w koncu odnalezli go.

Zydzi radowali sie z kleski swych wrogow, z ktorych jednych spalono, podczas gdy innych powieszono na szubienicach.
Lajdak Bargis byl wsrod spalonych na smierc.
Gdy krol Antioch uslyszal, iz jego namiestnik Bargis i oficerowie armii zostali zabici, wsiadl na statek i umknal do miast nadbrzeznych. Gdziekolwiek przybywal, ludzie buntowali sie i przezywali go ' Ten Zbieg', az utopil sie sam w morzu.

Hasmoneusze weszli do Sanktuarium, odbudowali bramy, zasklepili wylomy i oczyscili Swiatynie z zabitych i nieczystosci rytualnych.
Szukali czystego oleju z oliwek by zapalic Menore, lecz znalezli tylko jeden flakon z pieczecia Najwyzszego Kaplana, skad byli pewni o jej czystosci rytualnej. Aczkolwiek ilosc wydawala sie wystarczajaca tylko na jeden dzien swiecenia, wystarczylo jej na osiem dni , co zawdzieczano blogoslawienstwu Boga Niebios Ktory ustanowil tam Swoje Imie.

Odtad Hasmoneusze i wszyscy Zydzi zarowno ustanowili tych osiem dni jako czas swietowania i radosci, jak jakies swieto zapisane w Torze, oraz zarzadzili zapalanie swiatel dla upamietnienia zwyciestwa, ktore Bog im dal. Zaloba i post sa zabronione podczas Chanuki, za wyjatkiem przypadkow indywidualnego przyrzeczenia, ktore musi byc spelnione. Niemniej Hasmoneusze nie zabronili pracy podczas tych Swiat.

Od tego czasu panowanie Grekow zostalo pozbawione slawy.

Hasmoneusze i ich potomstwo panowali przez dwiescie szesc lat, az do zniszczenia Swiatyni.

I tak Zydzi wszedzie przestrzegaja Swieta przez osiem dni, zaczynajac od 25 Kislev. Dni te, wprowadzone przez kaplanow, Levitow i Medrcow czasow Swiatyni, maja byc swietowane przez potomnych po wsze czasy.

Miriam

Wiecie, zastanawia mnie ten szczegolny fragment na temat Elazara...
W tekscie doslownie jest uzyte slowo, ze zostal 'pochloniety' w odchodach sloni... Hebrajski tekst podaje: 'VeElazar hajah mitasek letamit hapilim, vaiteba keferesz hapilim', jest to wers 64 z calosci tekstu.

Tak trywialna sytuacje mogli opisac tylko naoczni swiadkowie i tu rozumiem Saadie Gaona, ktory byl zdania ze to synowie Matatiasza oryginalnie opisali wydarzenia... zaden z pozniejszych autorow nie wpadl by na taki szczegol. Do tego tak opisac jednego z bohaterow?

Poza tym nie bardzo umiem sobie wyobrazic taka sytuacje - ale musze przyznac, niewiele wiem na temat jak w sytuacji wyprozniania sie zachowuja sie slonie... Tylko raz w zyciu w ZOO bylam swiadkiem jak robia to hipopotamy - otoz samce podczas wydalania uruchamiaja swoj ogon na ksztalt wiatraczka i rozrzucaja lajno po calej zagrodzie, stad podwojne oplotowanie, by widzow trzymac na taka ewentualnosc z dala...
O sloniach zawsze myslalam - jesli w ogole myslalam na ten temat Rolling Eyes

ze to raczej jak krowie 'placki' czy konskie 'paczki', ale nie wiem... Moze ktos z Was wie?
Bo jesli to jest inaczej niz u hipopotamow, to moze Grecy trzymali jakis rodzaj szamba, czy wyprowadzali slonie w jedno miejsce i stad nagromadzila sie sterta odchodow? To by tlumaczylo oryginalne slowo, ze 'Eleazar zostal pochloniety przez lajno'. Niby niewazny szczegol, ale zastanawiajacy... Ogon u sloni jest bardzo podobny do ogonow hipopotamow, maly, krotki w stosunku do calej budowy ciala... Moze zachowuja sie podobnie by znaczyc swoj teren?

Miriam

Mishna milczy na temat Chanuki, nie ma tu zapisanych praw swiatecznych, nie ma specjalnego tekstu swiatecznego do odczytania, jakie mamy w inne swieta, jak chocby np. tekst 'Megilla' na Purim...
Dopiero w tekstach pozniejszych, w Gemarze znajdujemy skape informacje...
Jako ze Mishna i Gemara razem tworza Talmud, mozemy wiec stwierdzic, ze Talmud MOWI o Chanukce...

A co mowi?
Moze bedziemy zaskoczeni, ze Rabini otwierajac temat w Talmudzie zadaja tak proste pytanie: MAI CHANUKKAH? 'Czym jest (co to jest) Chanuka?'
Slowa te mozemy znalezc w Traktacie Shabbat 21 b.

Po czym pada odpowiedz, jaka znamy: o Grekach ktorzy zbezczescili Swiatynie, Hasmoneuszach (lepiej nam znanych jako Machabeusze, Maccabees) ktorzy ich pokonali i znalezli tylko jeden flakon oliwy zdatnej do swiatynnej Menory. Porcja taka wystarczala na 1 dzien... Tej ostatniej informacji nie ma ani u Jozefa Flawiusza, ani w obu apokryficznych Ksiegach Machabejskich... Tylko tu, w Talmudzie.

Sporzadzenie nowej zdatnej porcji oliwy wymagalo jak wiemy 8 dni, a wiec powstawal problem - zapalic swiatla menory teraz, czy najpierw uzyskac czysta oliwe i zapalic po osmiu dniach... Swiatynia byla juz oczyszczona rytualnie, Menora zgodnie z nakazem HaShem powinna plonac codziennie.
Z pelna wiara Machabeusze zapalili wiec swiatla uzywajac tego malenkiego zapasu, jedynego jaki pozostal, a reszte uczynil Bog - Menora plonela dzieki tej malej porcji az zgodnie z Prawem uzyskano zapas na dalsze dni...

Prawidlowa odpowiedz na pytanie Mai Chanukkah, 'czym jest Chanuka' to:
Zot Chanukka ('To jest Chanuka').
Zot Chanuka nazywa sie tez osmy dzien Swieta, kiedy plona wszystkie swiece... To kulminacja Swieta, dzien kiedy chanukija plonie najjasniej, slowa 'To jest Chanuka' w naszych sercach rozwijaja sie w dluzsze zdanie 'To esencja Chanuki'...

Ma to zwiazek z liczba 8 swiec. Jak wiemy, liczba siedem ma wielkie znaczenie w Torze, jest to numer spelnienia, tydzien i jego Shabbat, Rok Shabbatowy, omer (7x7), siodemka uwazana byla przez starozytnych za liczbe doskonala.

Zas 8 to 7+1, jeden ponad doskonala siodemke.
Siodemka zaznacza wage czasu, na siodemce zbudowany jest tydzien. A wiec osiem to zaznaczenie czegos poza czasem... Co jest poza czasem?
WIECZNOSC...

Przypomnijmy sobie osmy dzien Sukkot, Shemini Asheret... Bog poprosil Zydow, by pozostali z Nim o dzien dluzej. Tak prosimy milych sercu gosci, z ktorymi szkoda sie rozstac. Znaja to starsi rodzice, ktorych dzieci juz wyfrunely w swiat... Tak bardzo bysmy chcieli cieszyc sie obecnoscia naszych ukochanych jeszcze o ten chocby jeden dzien dluzej...
Esencja, serce Chanuki - to On, Swiatlosc swiata, Ktora jest zawsze z nami obecna.
Stad Chasydzi i niektore inne grupy zydowskie tego dnia wystawiaja specjalna uczte i maja specjalne nabozenstwo...

MAI CHANUKKAH?

Zapalajac swiatelka chanukowe - rozniecamy Plomien w naszych duszach, blask ktory nie konczy sie osmego dnia, ale jest na Wiecznosc.

Ustawiamy nasze chanukije w oknach, by byly widoczne dla innych, tak samo nasze wewnetrzne swiatlo powinno swiecic przeciwko ciemnosci zla i zwatpienia, by rozpalac ducha, naszego i naszych bliznich...

Chanukija przypomina nam o cudach (tak niewielu Zydow pokonalo tak liczne i potezne moce krolewskie, tak mala ilosc oliwy wbrew prawom fizyki wystarczyla na osiem razy dluzej niz powinna, Rabini uwazaja ze stalo sie to dzieki wierze Machabeuszy...) - nie wazne jakie ciemnosci otaczaja nas - zawsze pozostaje zrodlo swiatlosci w glebi naszych serc.
Swiatlosc naszych dusz odbija i zalamuje sie wysylajac w inne kierunki Swiatlosc od Tego Ktory Caly jest Jasnoscia...
Ta swiatlosc moze nam towarzyszyc i rozjasniac nasza droge w najciemniejszy czas.
Nie musimy wedrowac nasza sciezka zycia potykajac sie na trudnosciach jak slepcy... Plaga ciemnosci jest wokol, jak byla w Egipcie, lecz Swiatlosc jest tu zawsze obecna dla tych, ktorzy 'podtrzymuja ogien'... (doslownie: dolewaja oliwy do ognia...). Znamy to stwierdzenie przeciez, np. milosc trwac bedzie gdy OBOJE malzonkowie 'dokladaja drew do ogniska', prawda?

To dlatego plomienie swiec chanukowych sa swietoscia i nie nalezy uzywac ich do sprawy tak trywialnej jak oswietlenie ciemnego pokoju Very Happy

wiemy, ze powinnismy w tym celu miec inne swiatlo zapalone zanim zaczniemy zapalac te swiece.
To nie jest swiatlo przy ktorym mozna by czytac, liczyc pieniadze, grac w gry. To ma byc swiatlo dla naszej duszy, dzieki niemu mamy wejrzec we wlasna dusze.

Chasydzki Rabbi Bnei Yissachar (XIX w.) powiada, ze w Chanuke otrzymujemy czesc OR HA-GANUZ, odwiecznego swiatla jakie zostalo ukryte po Stworzeniu i jest zachowywane dla Sprawiedliwych w Swiecie Przyszlym. Z takim swiatlem mozna widziec z kranca po kraniec Ziemi. Nie wolno tym swiatlem rozniecac doczesnych swiatelek. Ono jest przeznaczone by zapalac swiete swiatla, dusze w kazdym z nas.

Jesli jestesmy rozpaleni swiatloscia Chanuki - stajemy sie gotowi do tego, co jest esencja, prawdziwa CHANUKA - POSWIECENIA, jak wiemy znaczy to Hebrajskie slowo, poswiecenia Swiatyni, miejsca zamieszkania Boga z nami.
Stajemy sie zdatni i gotowi odmienic skazony oltarz na swiety.
I stajemy sie gotowi na odpowiedz: MAI CHANUKKAH? - ZOT CHANUKKAH - TYM JEST CHANUKA!!

Miriam

Najwazniejsze przeslanie Chanuki mozna zawrzec w zdaniu:

SWIATLOSC ZWYCIEZA CIEMNOSCI.

W czasie wydarzen jakie upamietniamy podczas Chanuki ta 'ciemnoscia' bylo Greckie panowanie.

Jak to mozliwe, przywyklismy uznawac starozytna Grecje za oswiecona, kulturalna, kraine sztuki, sportu, filozofow, wiedzy...

Spojrzmy na te czasy z punktu widzenia Zydow i Judaizmu...

Co wlasciwie sie stalo gdy shellenizowani Syryjczycy (bo krol Antioch w istocie byl Syryjczykem ktory shellenizowal sie...) najechali i ujarzmili Judee?

W Ksiegach Prorokow Pozniejszych historia jest postrzegana jako podzielona na cztery epoki, w kazdej z nich jakas obca potega kontroluje Eretz Israel i wlada Zydami.
Te Cztery Krolestwa to
1. Babilonia,
2. Medea i Persja,
3. Grecja,
4. Edom-Rzym (ta ostatnia epoka trwa do dzis, rzymskie wladanie zamienione w panowanie Chrzescijanstwa, zreszta tez plynace literalnie z Rzymu... Wprawdzie od 65 lat isnieje znowu Panstwo Izraela, ale z jakimiz trudnosciami sie spotyka!).
Jest jeszcze tzw. Piate Krolestwo, to Ktore Ma Nadejsc wraz z Messijahem.

Ramban wyjasnia, ze tak opisuje sie historie wygnania Zydow, nie ma tu np. wzmianki o panowaniu innej potegi tego regionu - sredniowiecznego Islamu, bo po Wygnaniu Rzymskim Zydzi nie wrocili do Izraela.

Nie zawsze zdajemy sobie sprawe, ze Wygnanie Babilonskie, panowanie Perskie i Wygnanie Rzymskie dotycza czasow, gdy NIE MA SWIATYNI.
Dwa pierwsze dokonuja sie po zniszczeniu Pierwszej Swiatyni, czwarte, Rzymskie - po zniszczeniu Drugiej Swiatyni. I w tych przypadkach Zydzi rzeczywiscie byli uprowadzeni lub wyrzuceni z Izraela.

Jedynie podczas Greckiego 'Wygnania' de facto Zydzi znajdowali sie na terenie kraju, aczkolwiek nie pod wlasna wladza. Do tego - jest to czas gdy Druga Swiatynia stala w pelni rozkwitu.
A wiec okolicznosci zupelnie szczegolne, Swiatynia jest, ale Swiatlosc, jakiej symbolem byla swiatynna Menora - nie oswietla swiata.
I dlatego czas ten nazywany jest Czasem Ciemnosci.

Potezna Hellada usiluje narzucic Zydom hellenizacje, a z nia politeizm i odejscie od Przymierza... Wielu ulega tej pokusie, gimnazjony sa piekne, idee sportowe, kulturalne i finansowe - pociagajace.
Walka musi byc skierowana nie tylko na najezdzcow, obcych, ale i na swoich - przynajmniej z nazwy swoich...
Inne potegi kierowaly sie nienawiscia do Zydow, Grecja - nienawiscia do Judaizmu. Zwyciestwo ratowalo wiec Judaizm i idee monoteizmu, nieznana w innych srodowiskach w tym czasie.

I dlatego zwyciestwo, przynoszace oczyszczenie Swiatyni i ponowne zapalenie swiatel Menory ktora symbolizuje Boska Swiatlosc staje sie zwyciestwem Swiatlosci nad ciemnoscia...

Praktycznie minely dziesiatki lat, zanim rzeczywiscie odzyskano jako taka niepodleglosc i wlasny rzad.
Menore zapalono w 3597 roku (165 przed era wspolna), a dynastia Hasmonejska obejmuje i pozniej sprawuje wladze dopiero w czasie 3621 - 3725 (140 -36 przed era wspolna).
Swietujac Chanuke wspominamy zwyciestwo, ale celebrujemy fakt ponownego zapalenia Menory, duchowa wiktorie wyprzedzajaca o 24 lata zwyciestwo polityczne...

Miriam

CZYTANIA Z TORY NA CHANUKE I ROSZ HODESZ wg Art Scroll Siddur Kol Jakov i Sim Shalom Siddur

Dzien Pierwszy Chanuki:
Bemidbar (Ksiega Liczb) 7:1-17

Dzien Drugi Chanuki:
Bemidbar 7:18-29

Dzien Trzeci Chanuki:
Bemidbar 7:24-35

Dzien Czwarty Chanuki:
Bemidbar 7:30-41

Dzien Piaty Chanuki:
Bemidbar 7:36-47

Szosty Dzien Chanuki:
W szostym dniu Chanuki wypada zawsze Rosh Hodesh miesiaca Tevet, w 5774 roku (2013) bedzie to we wtorek 3 grudnia).
Z Arki wyjmuje sie dwa Zwoje Tory, trzech OLIM jest wzywanych do czytania tekstu na Rosh Hodesh - Bemidbar 28:1-15,
czwarty Oleh wzywany jest do odczytania z drugiego Zwoju tekstu na szosty dzien Swieta: Bemidbar 7:42-53

Siodmy Dzien Chanuki:
Podczas wiekszosci lat siodmy dzien jest takze drugim dniem Rosh Hodesh Tevet, w tym roku (2013) bedzie to w srode 4 grudnia. i - jest to drugi dzien Rosh Hodesz...
Czytanie na drugi dzien Rosh Hodesh ( gdy przypada w ten dzien) jest to samo (Bemidbar 28:1-15)
Czwarty Oleh wzywany jest do odczytania tekstu z drugiego wyjetego z Arki Zwoju:
Bemidbar 7:48-59
[W latach gdy Rosh Hodesh Tevet jest tylko szostego dnia Chanuki, w siodmy dzien czyta sie tylko z jednego Zwoju: Bemidbar 7:48-59).

Osmy Dzien Chanuki:
Bemidbar 7:54-8:4

Pierwszy Shabbat Chanuki (w roku 5774 - 2013 mamy tylko 1 Shabbat...)
czytanie przypadajace na ten dzien w roku 5774 to parasza Miketz z Bereszit-41:1 - 44:17 oraz z Ksiegi Bamidbar 7:24 - 29; plus czytanie regularnie wypadajace na Trzeci Dzien Chanuki; jako Haftare czytamy z Ksiegi Zachariasza 2:14 - 4:7 - jak juz podalam powyzej.

[Drugi Shabbat Chanuki - W latach gdy Chanuka zaczyna sie w Shabbat - mamy dwa Shabbaty Chanukowe, wtedy w W Szabat Pierwszy jest czytanie wypadajace w dany Shabbat, a w Drugi - zawsze parasza Mikec, czyli to co bedziemy czytac w roku 2014, gdy mamy tylko 1 Shabbat Chanukowy... A wiec bedzie - powtorzmy raz jeszcze, zeby nie pomylic sie - bedzie to Bereshit 41:1-44:17 oraz Bemidbar 7:24 - 29 czytane jako Maftir. Jako Haftare czyta sie w Drugi Shabbat Chanuki z Pierwszej Ksiegi Krolewskiej (Melachim 7:40-50)

Jesli zdarzy sie rok, w ktorym w Shabbat jednoczesnie wypada Rosh Hodesh, czyta sie wtedy regularne z tego Shabbatu czytania, podawane zawsze w kalendarzu Zydowskim na dany rok, oraz z Bemidbar 28:9-15 plus czytanie ktore wypada na dany Dzien Chanuki, zaleznie ktory z osmiu dni to jest...]

Jesli nie mamy szansy swietowac wspolnie w synagodze - przeczytajmy chocby sami, w domu, z wydania ksiazkowego, Pardes Lauder lub Cylkowa, w ostatecznosci - mozna sobie 'wygooglac' w Internecie... Wink

Jesli mamy - mozna tez odczytac (np. w domu) z Pierwszej Ksiegi Machabejskiej rozdzialy od 1 do 4, niestety chyba nie ma w Polsce wydania hebrajskiego... Ksiegi Machabejskie, a przynajmniej Pierwsza, byly najprawdopodobniej napisane po aramejsku lub hebrajsku, przez prawowiernego Zyda/Zydow (autor jest nieznany) lecz zachowaly sie jedynie kopie greckie i lacinskie, oraz oczywiscie dostepne chrzescijanskie tlumaczenia na jezyki lokalne...
Przez ponad 1500 lat byly 'obrabiane' (tlumaczenia, komentarze, wnioski...) na sposob chrzescijanski, jednakze jesli pominac komentarze-tresc zasadnicza jest raczej zgodna z oryginalem (choc nie mozna reczyc za intencje tlumaczy na jezyki lokalne...).

Pierwsza znana retranslacja na Hebrajski nastapila dopiero w 1830 roku.

Mozemy zalozyc, ze Mysliciele Zydowscy zaakceptowaliby tresc Ksiag, jako ze sa one cytowane przez wielkiego komentatora Mishny, R'Yom Tow Lipmanna Hellera (Tosefos Yom Tov, Megillah 3:6) jak i wielkiego znawce Halachy, R' Eliyah Shapiro z Pragi w jego najwazniejszym dziele zycia Eliyah Rabba do Orach Chaim 671:1.

Poza tym jedynie trzech innych, w miare wczesnych Myslicieli Zydowskich, mialo dostep do Ksiag Machabejskich:
- R' Azariah min HaAdomim (De Rossi) wspomina o tym w swojej Me'or Einayim.
- w Imrei Binah znajdziemy wzmianki w rozdzialach 16, 25, 26, 51, 55
- R'David Ganz (uczen R'Moshe Isserlesa!) - w dziele Tzemach David, czesc I rok 3590.

W morzu Zydowskich Uczonych Tory to zaledwie kropelka, niemniej tej miary uczeni nie wspominaliby Ksiag Machabejskich nie bedac przekonani o ich wiarygodnosci...

Stad nie popelnimy bledu, jesli siegniemy po tekst jaki posiadamy...

Mozemy tez siegnac po Jozefa Flawiusza... Prawdopodobnie w swych Antiquitates Judaicae (Dawne Dzieje Izraela) opieral sie on na Ksiegach Machabejskich, opis zdarzen znajduje sie w rozdzialach konczacych tom I, 12:5-13:7. No i mamy przeklad polski...
Pamietajmy jednak, ze dla Zydow dziela Jozefa Flawiusza tez byly niedostepne az po czasy wspolczesne...
Na przelomie IX/X wieku ery wspolnej, w sredniowiecznej Italli Josef ben Gorion napisal Kroniki Hebrajskie, zrodlo to nazywane jest krotko Yossipon, widac tu wplyw Jozefa Flawiusza jak i Ksiag Machabejskich ktore autor najwidoczniej znal. Niestety dzielo to nie zostalo jeszcze przetlumaczone na jezyk polski.

Moze zainteresuje tez Was, ze w Ksiedze 12 rozdzial drugi Dawnych Dziejow Izraela Jozefa Flawiusza znajdziemy w wersach 12-118 parafraze tzw. Listu Arysteasza i opis historii powstania pierwszego greckiego tlumaczenia Tory jakie znamy pod nazwa Septuaginty. Poprzedza to omawiane wydarzenia, ale miesci sie mniej wiecej w czasie (wydarzenia upamietniane przez Chanuke omawiaja dopiero rozdzialy 6 i 7 Ksiegi 12).

Otoz Medrcy Zydowscy przyjeli to tlumaczenie z gleboka zaloba.
Niektorzy uwazaja, ze "panowanie ciemnosci", jakie omowilismy powyzej, zaczelo sie wlasnie od tego faktu.

DLACZEGO? Bo upowszechniono jedynie Tore Pisana, odrzucajac zydowskie komentarze tworzace Tore Ustna... A one obie nie istnieja jedna bez drugiej...
Stad nie wystarcza czytanie chrzescijanskich tlumaczen, jesli chcemy zglebiac Tore - musimy siegnac po Hebrajski oryginal lub w ostatecznosci - Zydowskie tlumaczenia zawierajace komentarze...

Poza porcja tradycyjnego czytania jaka mamy w Siddurze: Blogoslawienstwa, HaNerot Halelu i Maoz Cur - aby poglebic Kavanot - mozna przygotowac sobie dodatkowe czytania jak caly Ps 30, tradycyjnie czytany wsrod Sefardyjczykow, czy Psalm 44:2-9.

Mozna tez stworzyc sobie swoje 'wlasne' czytanie, uzywajac wskazanych ponizej tekstow (mozna wszystko przeczytac w pierwsza noc po zapaleniu swiatel lub podzielic na wszystkich 8 nocy lub wreszcie uswietnic caloscia pelnie Chanuki w dniu 8, a wiec wg naszego kalendarza - w nocy po dniu 7... Na wszelki wypadek podaje Wam podzielone):

W pierwsza NOC: Bereshit 1:2-5; 14-18

w druga noc: Jeshaya (Iz) 5:20-24

w trzecia noc: Ps 115:5-6; Ijov 24:13,17; Ijov 18:5-6; 12:25; Jirmija 25:10, Jechezkel 32:8; Jeshaya 42:18

w czwarta noc: Jeshaya 42:5-7; 45:7; 42:16

w piata noc: Ps 13:4; 139:12; Daniel 9:17; Ps 43:3; 36:10; 18:29; Mishle (Prz) 20:27; Ps 56:14; Ijov 33:29-30

w szosta noc: Ps 27:1; 104:1-2; 119:105; 19:9; Mishle 6:23

w siodma noc: Mishle 4:18; Ps 97: 11-12; Jeshaya 9:1; Shemot 10:23; Jeshaya 60:1; 2:5

w osma noc: Jeshaya 30:26; Zachariya 14:6-7; Jeshaya 60:19-20

Wyglada na to, ze powoli zblizamy sie do konca tematu, zostaly nam jeszcze do omowienia Midrasze i rola kobiet w wydarzeniach jak i w samym swietowaniu... Jak HaShem zezwoli, wezme sie do tego jeszcze przed Shabbatem...
Shalom!

Miriam

CHANA I JEJ SIEDMIU SYNOW

Tekst ten jest czytany w pierwszy Shabbat Chanuki.
W tym roku (2013) mamy tylko jeden Shabbat, ale jako ze Swieto trwa 8 dni - bywaja lata iz mamy 2 Shabbaty w tym swiatecznym czasie. Zdarza sie to zawsze jesli dzien Pierwszy Chanuki wypada w Shabbat, wtedy dzien osmy przypadnie w nastepny...)

Co ciekawe, w zadnym ze zrodel nie znajdujemy imienia bohaterskiej matki, nazywana jest po prostu Matka Siedmiu Synow...
Tylko w jednym zrodle Zydowskim, jakim jest Yossipon, Hebrajski odpowiednik 'Dawnych Dziejow Izraela' autorstwa Jozefa Flawiusza matka ta ma imie wlasne - CHANA.
Ani Ksiega Machabejska, ani Talmud nie podaja jej imienia...
Wspomina o tym Rashi w opisie Chanukowej liturgii [Yechezkiel 21:18].

Tlumaczenie ponizsze dotyczy tekstu z Yossipon w wydaniu Huminer, rozdz. 18-19.
===================================
ARESZTOWANIE

Zanim Antioch opuscil Jerozolime by wrocic do swej stolicy w Syrii - Antiochii, wyznaczyl Namiestnikiem Judei Filipa i rozkazal mu wykonanie okrutnego planu anty-Zydowskich dekretow.
Wsrod nich znalazlo sie stwierdzenie: 'Ktokolwiek zaakceptuje moj rozkaz i pokloni sie mojemu wizerunkowi, a bedzie spozywac wieprzowine i odrzuci Mojzeszowa Tore - bedzie zyl; ktokolwiek odmowi - ma zostac usmiercony bez litosci.'

Filip zdecydowal sie rozpoczac kampanie (zastraszania) od dramatycznego publicznego przykladu (wymuszenia) Zydowskiej uleglosci, co skrecilo by (wedlug niego) kark Zydowskiego uporu.

(Na poczatek) uwiezil wiekowego i powazanego meza, kaplana Elazara i rozkazal mu pod grozba smierci, by unizyl sie przed krolewskim wizerunkiem i zjadl wieprzowine ze swini zlozonej w ofierze na czesc Antiocha.
Lecz Elazar trzymal sie swych przekonan niezlomnie i wybral raczej smierc meczenska w zamian.

Filip czul iz jego plan zostal udaremniony i - sfrustrowany - uderzyl ponownie.
Uwiezil Chane i jej siedmiu synow.

Choc Antioch byl juz w drodze do Antiochii, nie oddalil sie jeszcze zbytnio od Jerozolimy.
Dowiadujac sie o wydarzeniach w Jerozolimie, zdecydowal sie uczestniczyc w nich osobiscie, by wyegzekwowac przestrzeganie swego dekretu.
Tak wiec Chana i jej dzieci zostali doprowadzeni do niego.

Jeden z synow Chany - najstarszy - zostal przyprowadzony przed Antiocha.
Bylo oczywiste iz krol myslal, ze roztropniej bedzie osiagnac swoj cel srodkami pojednawczymi, zwlaszcza ze mial do czynienia z mlodziencami, o ktorych myslal, ze moze wygrac z nimi latwo pochlebstwami i przekupstwem.
Antioch rozmawial wiec z nim dlugi czas, aby skusic go do zlamania Bozego Przymierza i porzucenia Tory jego narodu.

Mlodzieniec odparl: 'Po coz trudzisz sie dluga rozmowa, by mowic o tym i uczyc nas twojej obrzydliwej religii? Nasi przodkowie nauczyli juz nas Bozej Tory! Oto stoimy gotowi wstapic do Boga, bo smierc w Imie Boga i Jego Tory jest pozadana. To przyrzeklismy naszym przodkom! Dlaczego chcesz jeszcze rozmawiac? Wyslij nas szybko do HaShem, naszego Boga - zabij nas!'

Slyszac jego slowa, krol wpadl we wscieklosc.
Polecil przyniesc zelazna patelnie i ustawic ja na ogniu.
Rozkazal swym slugom odciac chlopcu jezyk, rece i stopy, zerwac z glowy skore i wrzucic to wszystko na patelnie na ogniu, podczas gdy bracia i matka byli zmuszeni patrzec na to co sie dzialo.
Nastepnie ofiara - wciaz zywa - zostala wlozona do miedzianego kotla ustawionego na plonacych weglach. Gdy zas mlodzieniec byl bliski smierci, krol rozkazal Filipowi usunac ogien spod kotla, aby (dreczony) nie umarl zbyt szybko.
Mial nadzieje, ze w ten sposob zastraszy matke i braci, tak ze mu ulegna.

Oni (tymczasem), patrzac jak ich brat ginie, powiedzieli miedzy soba: 'Mojzesz, sluga Boga, oswiadczyl w swej Piesni (Devarim 32:36) >>Gdy HaShem bedzie sadzil Swoj lud, bedzie On lagodny dla Jego slug<< Teraz, w rezultacie naszego cierpienia, Bog zlagodzi nieszczescia jakie zarzadzil wzgledem swego ludu i okaze mu milosierdzie.'

I pierwszy brat umarl.

MECZENSTWO

Wtedy przyblizyli (do krola) drugiego brata.
Wielmoze i sludzy krolewscy namawiali go usilnie, mowiac: 'Zaklinamy cie, usluchaj krolewskich wskazowek! Dlaczegoz mialbys umierac cierpiac straszliwie jak twoj brat?'

Odrzekl im z duma: 'Pospieszcie sie z ogniem i mieczem, i uczyncie ze mna wasza wole - a nie pomincie niczego z tego coscie zadali mojemu bratu. Nie jestem od niego gorszy ani w oddaniu, ani w czystosci duszy czy leku przed Bogiem!'

W efekcie (tej przemowy) Antioch rozkazal swym mezom odciac konczyny chlopca, wlozyc je na patelnie nad ogniem i uczynic mu to, co stalo sie udzialem jego brata.
(A on) powiedzial do krola: 'Biada ci, ty bezlitosny tyranie. Myslisz ze mozesz zabrac nasze dusze, zapakowac je w swoj plaszcz i uczynic z nimi co ci sie spodoba? One ida do Boga, Ktory je stworzyl, do miejsca wielkiej swiatlosci jaka jest z Bogiem. Gdy Bog zbudzi zmarlych ze Swego ludu i Jego zadreczone slugi, bedziemy jeszcze zyc bez konca, zyciem nieograniczonym. Lecz ty - twoja dusza bedzie poddana nieustajacej obrzydliwosci!

Wtedy doprowadzili trzeciego brata, a krol zwrocil sie by spojrzec na niego.
(I on) patrzyl na Antiocha, i rzekl: 'Czegoz szukasz by mnie zastraszyc? To na nic, nie boimy sie, ani nie drza nasze serca, bo wiemy ze to jest wola Boga by poprzez nas naprawic jego lud, Izraela.
Z Niebios to przyszlo na nas, to stad to ciezkie doswiadczenie na nas spadlo; przyjmujemy to z miloscia.
Ale co do ciebie, tys juz shanbiony w naszych oczach, zaslugujacy na pogarde, a wszystkie twoje tortury i kary sa dla nas niczym.
Od naszego Boga spodziewamy sie zaszczytow i zyczliwosci; On nas nagrodzi za nasze czyny, a ty bedziesz pozalowania godny!'

Krol i jego wielmoze byli zdumieni szlachetnoscia ducha tego mlodego mezczyzny.
Po czym i on zostal zamordowany.

Czwarty brat zostal przyprowadzony blizej krola. I powiedzial: 'Nie mow nic do mnie, ty wystepna osobo. Nie powioda sie twoje plany, o ty nieprawy. Nie nudz mnie swoja przemowa, ale czyn co chcesz z moim cialem. Moja dusza wstapi do Boga, mego Wybawcy; winnismy umrzec za Boza Tore. A Bog nas wskrzesi i powstaniemy przed Nim. A dla ciebie nie bedzie wskrzeszenia ni zycia.'
Wtedy Antioch zabil czwartego syna.

Miriam

Chana i jej siedmiu synow cd.

Piaty brat zostal przyprowadzony i rzekl do Antiocha: 'Nie wyobrazaj sobie czasem, ze to Bog wydal nas w twoje rece by cie uhonorowac. Albo, ze to dzieje sie bo On nas znienawidzil, jakoby to On chcial postawic nas w tym dniu pod twoj osad. Raczej dlatego tak sie stalo, bo On nas kocha, obdarzyl nas tym zaszczytem! A co do ciebie - na prozno ludzisz sie ze przez swe okrucienstwa mozesz sprawic bysmy uwierzyli w twe poganskie bostwa! Wrecz odwrotnie, to imiona twoje i twego potomstwa beda starte z powierzchni ziemi, gdyz Bozy gniew i Jego pomsta zaplona przeciwko tobie i twej rodzinie.
To prawda, ze Bog rozgniewal sie na nas, a ciebie pobudzil bys uczynil nam cokolwiek masz na mysli, lecz On nas pomsci na tobie i twym potomstwie!'

Zabili go tak okrutnie jak poprzednich.

Wtedy doprowadzono szostego brata. I przemowil, powiadajac: 'Jestesmy swiadomi naszych nikczemnosci i grzechow naszych przodkow, jako ze grzeszylismy przeciw Bogu. A teraz, odkad Bog poprzestal na tym, by przyjac nasza smierc jako okup za narod, przyjmujemy nasza smierc. Lecz ty, ktory osmielasz sie wylac taka kare na slugi naszego Boga i osmielasz sie prowadzic z Nim wojne - (pamietaj) ze On poprowadzi wojne z toba i wykorzeni cie z krainy zyjacych!'

A Antioch zabil szostego brata.

Chluba Chany - najmlodszy syn

Wtedy przyprowadzono siodmego brata - jeszcze dziecko.
Swiatobliwa matka tych dzieci, pobozna Chana, ktorej wszyscy synowie jednego tylko dnia zostali skazani na makabryczna smierc, nie czula leku ani nie stracila swego opanowania.
Odmawiala Psalmy i zawolala: 'Rozradowala sie matka tych dzieci, Hallelujah (Ps 113:9)!'
Stala meznie nad swymi zarznietymi dziecmi, nad ich konczynami ktore lezaly porozrzucane na ziemi, i rzekla: 'Moje dzieci, o moje dzieci! Nie wiem jak weszlyscie w moje wnetrznosci. Nie ja utworzylam wasze ciala w moim lonie, ani nie ja przekazalam wam zycie i dusze. Nie ja wywyzszylam, ani nie ja wynioslam. To raczej HaShem, Bog Izraela, On was stworzyl. To on was skonstruowal, jednym skinieciem dloni uplotl wasze zyly, dal miesnie, pokryl skora, rozsial na niej wlosy, tchnal oddech zycia i wyprowadzil was na swiatlosc i powietrze tego swiata. A teraz! Skoro wybraliscie oddanie waszego zycia za Jego swieta Tore rychla smiercia i odejsciem po krotkim zyciu, On zwroci wam wasze dusze, przywroci wam oddech i bedziecie zyc. Zostaniecie ocaleni od wiecznej smierci i odziedziczycie wieczne zycie, moje dzieci, a On nagrodzi was za wasze czyny. Jestescie szczesliwcami i szczesliwi sa wasi rodzice! Oby Boza Opatrznosc pozostala z wami, tak jak byla z waszymi przodkami!'

Krol nie mogl wyjsc ze zdumienia jej odwaga, a Filip byl przygnebiony faktem iz kobieta zatriumfowala nad nimi.

Antioch rzekl: 'Przyprowadzcie siodmego brata, ktory jest jeszcze mlodym chlopcem; moze uda mi sie przekonac go by spelnil moja wole. Nie pozwolmy kobiecie chelpic sie, ze zwyciezyla krola Antiocha i natchnela swego mlodego syna by umarl za Tore jej Boga.'

Tak wiec przyprowadzili siodmego syna - jeszcze dziecko - przed krola.
A Antioch blagal go wrecz, mowiac: 'Speln moja wole, a przysiegam ci, ze wyznacze cie swym wicekrolem; bedziesz panowal nad calym mym krolestwem, bedziesz bogaty, oplywal w zloto i srebro i liczne posiadlosci.'

Chlopiec zas, gardzac krolewska propozycja, odpowiedzial mu: ' O ty stary, glupi krolu! Jak smiesz przechwalac sie falszywym darem? Nie wiesz nawet co przyniesie dzien dzisiejszy. Jak mozesz wiec przewidziec jutro?'

Slyszac to krol odrzekl srogo, straszac chlopca roznymi torturami jakim go podda, jesli nie przestanie odmawiac wykonania woli krolewskiej.

Chlopczyk zas ponownie dal mu cieta odpowiedz: 'Dlaczego chelpisz sie wlasnym zlem, o potezny wojowniku? Dobroc Boga jest jak dzien dlugi (Ps 52:3). Pospiesz sie - czyn jakos rzekl. Nie zwlekaj. Bog zapewnil mi pomyslna przeprawe, pozwol mi wiec wsiasc na moj statek.'

Zdumial sie krol slyszac slowa mlodzika.
Przywolal matke chlopczyka.
Stanela przed nim ze zwiazanymi rekami.
A Antioch przemowil do niej: 'Dobra kobieto! Miej litosc nad tym dzieckiem; zmiluj sie nad owocem twego lona! Namow go by wypelnil moja wole, a zatrzymasz przynajmniej jedno ocalale dziecko. a i ty przezyjesz, nie bedziesz zniweczona.'

Odpowiedziala: 'Daj mi go, wezme go na strone, w pewnej odleglosci od ciebie. Byc moze bede w stanie przekonac go.'

Matczyna prosba

Tak wiec przekazali go matce, a ona wziela go na bok.
Ucalowala go i usmiechnela sie pogardliwie, swiadoma ze upokorzyla krola.
Powiedziala swemu dziecku: 'Moj synu! Zastanow sie nad moimi slowami i zrozum je. Nosilam cie dziewiec miesiecy w mym brzuchu, dwa lata karmilam cie mlekiem z mej piersi, zywilam cie pokarmem i napojem do dzis dnia. Uczylam cie tez bys lekal sie Boga i Jego Tory, jak pozwalaly twe mozliwosci i wiek. A teraz, moj synu! Otworz oczy i zobacz niebo i ziemie, morze i lad, ogien, wode, wiatr i wszelkie inne stworzenia.
Podziwiaj je i badz swiadomy ze >>Slowem HaShem zostaly stworzone Niebiosa (Ps 33:6)<< Poczym Bog stworzyl czlowieka by sluzyl Mu doskonale, dazyl do Niego i by wypelnil swe serce lekiem przed Bogiem, a Bog nagrodzi go za jego postepowanie.
Ludzkie obietnice sa czcze i puste - nie przynosza korzysci ani nie zapewnia powodzenia.
Wszystko to nic w porownaniu z wiekuistym swiatem jaki nadejdzie.'

'Teraz, moj synu! Nie pozwol bezlitosnemu krolowi przekonac cie falszywymi obiecankami, nie polegaj na jego oswiadczeniach - bo co on ci moze dac? Coz moze dac czlowiek, ktory nie ma wladzy nad wlasnym cialem, nie wlada wlasnym zyciem? Poniewaz krol widzi, ze Bog potepi go za zabicie twoich braci, przeto upiera sie, by sie usprawiedliwic, z nadzieja ze Bog mu wybaczy. On mysli, ze jesli cie przekona i nie umrzesz, jego 'zmilowanie sie' nad toba ocali go przed Boskim wyrokiem.'

'A teraz, moj synu! Jesli mu sie poddasz, mozesz czasowo ocalec od jego wyroku, lecz jak unikniesz wyroku Boskiego jesli zamienisz Jego Tore na Krolewska glupstwa?
Bog kontroluje oddech twojego zycia i moze zabrac twoja dusze do Siebie jesli tego zapragnie, i On moze cie zniszczyc, jak i wszelkie stworzenie na ziemi, w jedna sekunde.
Byloby bluznierstwem gdybys tak postapil!
Posluchaj mnie i umrzyj za Boga. Idz, jak twoi bracia poszli.'

'Chcialabym juz moc - moj synu - widziec wielkosc twego wspanialego miejsca gdzie bedziemy radowac sie, oswietleni Boska jasnoscia i triumfowac wspolnie.
Co do mnie, moj synu, przyjde tam do ciebie z radoscia i bede sie cieszyc z toba jakbym uczestniczyla w twoim slubie; pozwol mi miec udzial w twojej swietosci i prawosci.'

Gdy powiedziala mu to wszystko, chlopczyk odpowiedzial jej i rzekl: 'Dlaczego opozniasz moje odejscie do moich zadreczonych braci? Nie zamierzam posluchac krola; nie bede go sluchac. Jego slowa i obietnice sa dla mnie niczym!
Poslucham i wypelnie raczej Tore naszego Boga, dana nam przez Mojzesza, naszego Nauczyciela, oby pokoj byl z nim i z Izraelem, swietym Narodem!'

cdn.

Miriam

Dziecko pokonuje krola

Nastepnie kobieta oddala syna krolowi, mowiac: 'Jest w twoim reku; nie udalo mi sie przekonac go.'

Krol jeszcze raz zwrocil sie do chlopca: 'Biada, oh ty glupi dzieciaku! Dlaczego nie usluchasz mojej rady i nie spelnisz mojej woli, a nie umrzesz?'

Powiedzial mu mlodzieniaszek: 'Biada tobie, o stary i glupi krolu, tyranie i nieprzyjacielu Boga! Nad kim szukasz triumfu, mowiac sobie, ze wygrales w sporze dzieki swoimi glupim przynetom? Nade mna, siedmiolatkiem, podczas gdys sam siedemdziesiecioletni?
Kpie sobie z twojej glupoty, a ty nawet nie czujesz sie upokorzony.
Ja wierze w Tore HaShem, naszego Boga, Ktorego ty przeklinales i zbezczesciles slowem i czynem. Nie dbam o twoje zludzenia i szalenstwo.
Co do ciebie, o ty glupi krolu, biada ci! Gdzie ukryjesz sie przed moca naszego Boga? Dokad czmychniesz sprzed Jego obecnosci?
O, nikczemny wrogu! O, czlowieku nie uznajacy Prawa!
Sluchaj! Bog wyniesie i wywyzszy nas, a co do ciebie, ktory spiskowales by polozyc swe rece na Jego slugi - byloby dla ciebie lepiej gdybys nigdy nie opuscil lona twojej odrazajacej matki, ktora zrodzila ignoranta i glupka jak ty.
To siebie okaleczyles, a nam przysporzyles pozytku!
I chociaz tutaj, na tym swiecie, znosimy cierpienie z powodu twoich wyrokow, my idziemy do niekonczacego sie zycia, do miejsca swiatlosci, gdzie nie ma ciemnosci, do miejsca zycia, gdzie nie istnieje smierc. A ty pozostaniesz obrzydliwoscia dla ludzkosci, wstretny i odrzucony przez Boga.
On wezmie na tobie odwet za nas, umrzesz smiercia nienaturalna doswiadczajac wielu nieszczesc i straszliwego bolu. W najglebszej otchlani pograzysz sie, w miejscu bez swiatla czy zycia - to miejsce ciemnosci zacmione przez smierc!
Nie znajdziesz tam spoczynku ni pociechy, w zamian kleska i rozpacz przytula cie, otoczy cie ogien piekielny; to jest twoj los od mego Boga, jaki przypada ludziom zadnym krwi i nie zwazajacym na Prawo.
HaShem, nasz Bog, zmiluje sie nad Swym ludem i ulituje sie nad oddanymi Mu.
Dotad Jego gniew byl nad nami, od teraz nie bedzie sie juz na nas gniewal, ponownie rozpatrzy wszystko co na nas zeslal. Bo On dzialal zgodnie z prawda i sprawiedliwoscia, a my zgrzeszylismy wobec Niego - raz jeszcze zmiluje sie On nad nami i zmyje nasza niegodziwosc ze wzgledu na Swe Imie.
Przyjmie nasza udreke jako rekompensate za caly Izrael i da naszym duszom wieczne zycie.'

Krol - rozwscieczony, iz jego wola nie zostala spelniona - rozkazal zeby bili ostatniego syna jeszcze bardziej brutalnie i z wieksza surowoscia niz jego braci, az zabili i jego.

[Zgodnie z inna wersja tej opowiesci, wg Talmudu (Gittin 57a), Antioch dal najmlodszemu dziecku szanse ocalenia. Powiedzial mu: 'Rzuce moj sygnet przed toba, tak bys mogl sie pochylic i podniesc go. Ludzie pomysla wtedy, ze skloniles sie przede mna i powiedza ze uznales moja wladze.'
Lecz chlopczyk wysmial monarche. 'Biada ci, o krolu, biada ci, o krolu! Skoro jest ci tak drogi szacunek do samego siebie, o ilez wiekszy szacunek obowiazuje nas wzgledem Swietego Jedynego, Blogoslawiony On!'
Gdy prowadzili go na stracenie, matka prosila 'Dajcie mi go bym mogla go szybko ucalowac!'
A powiedziala mu, jak mowila do wszystkich synow 'Moje dzieci, idzcie i powiedzcie waszemu przodkowi Abrahamowi: >> Tys zwiazal na oltarzu tylko jednego syna, lecz ja zwiazalam siedmiu synow na oltarzach<<!']

Radosc matki

Wtedy ich matka, swieta Chana, pobozna i czysta, ktora w swym oddaniu byla tak niezwykla, stanela nad siedmioma cialami rozrzuconymi na ziemi i wzniosla swe rece do nieba.
I modlila sie Chana, mowiac: 'Raduje sie moje serce w HaShem. Z powodu mego Boga wypelnia mnie duma. Bo dzieki moim synom Bog postanowil raz jeszcze uciszyc Swoj gniew wzgledem Swego ludu, by mogli oni znowu byc Jego slugami.'

'Moje usta otwieraja sie szeroko przeciwko moim wrogom, nie byli oni zdolni skusic nawet jednego z mych synow by zaczal sluzyc ich zludzeniom (bozkom), ktore sa bezuzyteczne i nie moga ocalic, bo sa one nicoscia.

Nie ma niczego tak swietego jak HaShem, i tylko On jest wybawca dusz ufajacych Mu.
Nie pomnazajcie waszej pompatycznej arogancji, o wy wrogowie HaShem, nieprzyjaciele Judy i Izraela.

Powstrzymajcie swoja napuszona mowe, by nie opuscila waszych ust, powiadajac zescie zwyciezyli wlasna potega, ze wasi bogowie sa mocarni.

HaShem jest Bogiem, Ktory wie wszystko, i On zlicza uczynki, a jak nas pokaral za grzechy nasze i naszych przodkow, tak tez On, Nasze Ocalenie, wroci i zlituje sie nad nami, podczas gdy wrogowie Judy beda zniszczeni.'

Do tego dodala jeszcze: 'Boze, Ktorys ponad wszystkimi potegami, Wspanialy, Budzacy Trwoge, Boze swiata, HaShem!
Prosze Cie, HaShem, obdarz teraz Twa sluzebnice Chane laska, zabierz moja dusze i nie pozwol by nieprzyjaciele pastwili sie nade mna, nie pozwol by niewierni wysmiewali mnie, nie pozwol im mnie skalac!
Pokaz mi miejsce ktores przeznaczyl dla Twych slug, moich synw, ktorzy umarli za swietosc Twej Tory. I przyznaj mi mala czesc wraz z nimi.
Wszystkie Twoje stworzenia beda glosic Twa chwale, wierni Twoi beda Cie blogoslawic, i tak tez ja bede wraz z nimi.'

Gdy skonczyla modlic sie i skladac swe prosby przed Bogiem, odeszla jej dusza i jej duch opuscil ja. Upadla na ciala synow i lezala na ziemi razem z nimi.

[Teksty zrodlowe podaja rozne powody smierci Chany.
Wersja z Yossipon jest zgodna z tym co podaje II Ksiega Machabejska 7:41 'A po synach umarla matka.' A wiec nie 'zabito matke', tylko krotko 'umarla'.
Natomiast Talmud w Gittin 57b podaje, iz matka weszla na dach i rzucila sie w dol. A wtedy uslyszano Glos z Niebios mowiacy: 'Matka tych dzieci raduje sie' (sa to slowa Ps 113:9). Z kolei Yossipon te slowa wklada w usta matki po smierci kazdego z synow.
Judaizm zabrania samobojstwa, jednakze w sytuacji obrony czci, gdy grozil kobiecie gwalt i zbezczeszczenie, samobojstwo staje sie wytlumaczalne. Swietosc zycia Judaizm stawia przed wszelkimi przykazaniami i dla ratowania zycia nie tylko wolno lecz nawet nalezy zlamac przykazania, za wyjatkiem trzech - nie wolno dla ratowania zycia popelnic balwochwalstwa (a tego domagano sie od synow), nie wolno zabic niewinnego czlowieka aby sie uratowac (atakujacego - jak najbardziej wolno) oraz nie wolno popelnic niemoralnych czynow seksualnych. W obronie przed tym ostatnim prawdopodobnie Chana wybrala smierc.
Z kolei Midrasz Eichah Rabbah podaje, ze kobieta stracila rozum i popelnila samobojstwo.

Miriam

Aby lepiej zrozumiec postawe samej Chany i jej synow, wybor raczej potwornej smierci meczenskiej niz zdrady wiary ojcow, zapoznajmy sie krotko ze srodowiskiem Zydowskim w czasach Machabeuszy.

Pod wplywem hellenizacji wielu wyksztalconych i bogatych Zydow ochoczo dolaczylo do najezdzcy przyjmujac idee greckie jako 'oswiecone' no i pozyteczne... Tacy byli tez owczesni Cohanim Gadolim, Jason i Menelaos (typowo greckie imiona!), obaj zreszta z nadania Syryjskiego...

Niemniej pozostala tez niemala grupa Zydow wiernych Prawu, chasidim, nazywanych tez faryzeuszami (parushim).
Opowiadajac sie za bezwzglednym posluszenstwem Bogu, odmawiali zarazem - jako zakazanej przez HaShem - jakiejkolwiek akcji przeciw wrogom, uznawali ze wladza krola jest z nadania Bozego i jaki by krol nie byl - nie nalezy buntowac sie, lecz pokutowac i wybrac raczej meczenska smierc, by przeblagac Boga i uzyskac bezposrednia interwencje Niebios.
Najwyrazniej Chana i jej synowie byli z tego srodowiska.

Machabeusze zas stanowili cos, co dzis nazwalibysmy 'srodkiem' - ani nie uznali najezdzcy, ani nie przyjeli necacej idei hellenizacji.
Ale tez nie uwazali, ze nalezy czekac az Bog osobiscie wyzwoli z opresji.
Uwazali ze nawet w Shabbat wolno walczyc, poniewaz w obronie zycia wolno zlamac Prawo. W interpretacji Prawa pod wplywem zmienionych okolicznosci byli wiec bliscy ideom wspolczesnego ruchu Judaizmu Konserwatywnego! (Przynajmniej ci z czasu Powstania Machabeuszy, jako ze pozniejsi Hasmonejczycy raczej zniechecili Zydow do siebie, gromadzac w jednej rodzinie wladze religijna i polityczna...).

Podjeli wiec walke, a za sprawa okrucienstw Syro-Grekow i rodzimych shellenizowanych Zydow wobec chasidim (patrz los Chany i jej synow, czy kaplana Elazara) - z lekka shellenizowani juz Zydzi dolaczyli do powstancow. Tak wiec ofiara meczennikow tez gra role w zwyciestwie powstancow!

No i postawa Chany to pierwszy przyklad na role kobiet w uratowaniu i odrodzeniu Judaizmu. Ponizej - nastepny wazny wklad kobiet, wszystko razem dalo skutek, iz w swietowaniu Chanuki kobiety maja specjalne przywileje (np. nie pracuja przynajmniej w czasie gdy plona swiece...), a takze obowiazki (jak np. zapalenie swiatelek wlasnej chanukiji...) na rowni z mezczyznami, mimo ze nakaz zapalania swiatel Chanukowych to prawo pozytywne zwiazane z czasem, z ktorych kobiety w zasadzie sa w Judaizmie zwolnione!

Miriam

CORKA NAJWYZSZEGO KAPLANA

Jednym z waznych motywow w opowiesci o Chanuce jest heroizm Zydowek w zachowaniu ich skromnosci.

Medrcy powsciagliwie podawali szczegoly wielu rozkazow i upokorzen wyplywajacych z Syro-Greckich rzadow, bez watpienia z powodu szacunku dla czci kobiet Zydowskich.
Niemniej tu i owdzie w Talmudzie znajdziemy zawoalowane informacje na ten temat, jak np. w Ketubot 3b, gdzie za Tosefta jest cytat iz 'od czasow zagrozenia i pozniej ludzie przyjeli zwyczaj zaslubin w 3 dniu tygodnia' (byl to wiec dzisiejszy wtorek).

Gemara wyjasnia, ze odnosilo sie to do rozkazu by 'kazda Zydowka ktora wyszla za maz miala najpierw >>spedzic czas z krolewskim oficerem<<'

Megilat Ta'anis (17 Elul) podaje, ze Syro-Grecki krol wyznaczyl w miastach Eretz Israel oficerow gwalcacych wszystkie Zydowskie panny mlode. Jedynie po stawieniu sie u oficera pozwalano kobiecie zamieszkac z mezem. Stad Zydzi rezygnowali ze slubu lub zenili sie potajemnie.

Matatijasz ben Yochanan, Cohen Gadol (ojciec Hasmonejczykow) mial corke, ktora byla zareczona. Gdy nadeszla data jej zaslubin i Syro-Grecki urzednik przybyl by ja skalac, Matatiasz i jego synowie nie dopuscili do tego. Walczyli i nieoczekiwanie, cudem zeyciezyli, pokonali urzednika i jego zoldakow, zabijajac ich. A dzien tego zwyciestwa zostal wyznaczony jako swieto.

Inna wersja tej opowiesci podaje szczegol, jaki stal sie zarzewiem powstania. Otoz po ceremonii zaslubin corka Matatiasza zdarla z siebie odzienie i stanela obnazona wobec wszystkich gosci weselnych i rodziny. Jej bracia byli bardzo zawstydzeni i gotowi zabic ja. Wtedy ona powiedziala: Oburza was moja nagosc, ale o tym co zamierza mi uczynic namiestnik krola - o tym milczycie, to was nie obraza!!'
Wywolalo to w duszach braci wstyd i z furia wtargneli do palacu, po czym zabili namiestnika. I tak rozpoczelo sie powstanie.

Kontynuacje tego opowiadania podaje Midrasz na Chanuke czesc I str. 132 z Otzar Midrashim i z tegoz dziela dalej, na str. 192.

Slyszac o egzekucji swoich urzednikow, syryjski krol zebral cala swa armie i najechal Jerozolime. Wdowa nazywana Yehudis zglosila sie do starszych i powiedziala, ze pojdzie do krola i ocali miasto.
Zdobyla audiencje u niego i udalo sie jej zaintrygowac go swoja osoba. Krol przygotowal wspaniala uczte, na ktorej polalo sie wiele wina. Upojony krol zasnal pijackim snem, a niewiasta wziela wtedy jego miecz i odciela mu glowe. Schowala ja w swej sakwie i przyniosla ze soba do Miasta, gdzie Zydzi wywiesili odcieta glowe z murow miejskich. Gdy napastnicy zorientowali sie, ze stracili wodza, w panice uciekli!

Bardzo podbne wydarzenie opisuje Ksiega Judyty, z ta roznica ze wydarzylo sie to za czasow najazdu krola Nabuchadnezara. Byc moze to wydarzenie bylo inspiracja dla Yehudis...

Midrash Ma'asech Chanuka (wersja I: Otzar Midrashim, str. 189) i Midrash LaChanukah (j.w. str. 192), jak i liturgia na Pierszy Shabbat Chanuki, zgodnie podaja, iz dekret przeciwko Zydowskim pannom mlodym obowiazywal 3 lata i 8 miesiecy.
Zakladajac, ze pierwsze 3 lata zbiegaja sie z trzema latami przesladowan za czasow Antiocha Epifanesa (od Kislev 3594 do Kislev 3597, kiedy to nastapilo oczyszczenie i ponowne poswiecenie Swiatyni wspominane w kazda Chanuke), mozemy przyjac, ze nawet po odnowieniu kultu Swiatynnego, jako ze wladza polityczna nadal byla w obcym reku, czesc niemoralnych ustaw obowiazywala jeszcze przez 8 miesiecy, az po Tammuz, a nawet Elul. Tak wiec wydarzenia opisane w historii Yehudis mialy miejsce juz w 3598 roku i krolem byl prawdopodobnie Antioch V, oblegajacy Jerozolime.

Rabbi Joshua ben Levi ustalil: 'Kobiety sa obowiazane zapalac swiatla Chanukowe, gdyz mialy udzial w cudzie.' (Shabbat 23a)

Na poparcie tego nakazu przytacza sie wlasnie historie corki Cohen Gadol i Yehudis.

Wydarzenia opisane w Ksiedze Judyty sa ludzaco podobne, mamy tu informacje iz Judyta nakarmila Nebuchadnezara serem, a to wywolalo u niego silne pragnienie i spowodowalo, ze naduzyl wina.
Stad tez podczas Chanuki podaje sie potrawy mleczne.

Moze ktos zechce wyprobowac ponizszy przepis na serowe latkes Laughing

SA PYSZNE!!

Potrzeba:
bardzo duza cebule lub 5 srednich
pol miski utartych gotowanych ziemniakow
pol miski twarogu dobrze utartego
3 lyzki przesianej maki
3 lyzki wody (jesli masa sie nie klei - mozna dodac troche wiecej)
3 surowe jajka (uwaga - sprawdzic zeby nie mialy plamki krwi!)
sol
proszek do pieczenia - pol lyzeczki
olej do smazenia
cukier puder lub ketchup
Jesli chcemy miec wieksza porcje, nalezy podwoic (potroic...) ilosc skladnikow... Powyzsza starcza na solidny posilek dla 5 osob.

Cebule pokroic (niezbyt drobno), posolic i odstawic zeby zmiekla.
Ugotowane ziemniaki i twarog przepuscic przez maszynke (NIE MOZE to byc maszynka do miesa, jak nie mamy drugiej - mozna uzyc miksera lub rozetrzec kula do ciasta, ostatecznie dobrze podusic widelcem. Jesli mamy maszynke metalowa uzywana wczesniej do mielenia miesa - jak wszelkie metalowe sztucce - mozna ja WYKOSZEROWAC - wrzucajac, najpierw dobrze umyta, do wrzatku w koszernym garnku, na dobe przed uzyciem...
Usmazyc cebule na zloto.
Polaczyc powyzsze skladniki w wiekszej misce, dodac make i pol lyzeczki proszku do piecznia, jajka, wode i wyrobic mase.
Uformowac niezbyt grube placuszki w dloniach i smazyc na dobrze rozgrznym oleju po obu stronach.
Sa smakowite i na goraco i na zimno...
Mozna podawac na slodko, posypane cukrem pudrem, lub na ostro z ketchupem.
Mniam!!!
Smacznego!

Z powodu wkladu kobiet w wydarzenia przyjal sie zwyczaj, ze kobiety nie pracuja w Chanuke, a jesli to niemozliwe - przynajmniej w pierwszy i ostatni dzien, a juz napewno nie pracuja gdy plona swiatla Chanukowe...
Nie jest to ZAKAZ pracy, w Chanuke wolno pracowac, jest to raczej przywilej i wyzwanie dla mezczyzn w rodzinie, by wyreczyli zony/matki/corki i babcie, a nawet Zydowskie sluzace (!) w domowych obowiazkach Wink

Niektorzy zachowuja tradycje, ze kobietom jest poswiecony osmy dzien Chanuki, wtedy tez odczytuje sie Ksiege Judyty.

Miriam

PORZADEK ZAPALANIA SWIEC (lub lampek oliwnych)

Dla wypelnienia Chanukowej micwy - zapalania swieczek lub oliwy przez osiem swiatecznych dni - stosujemy chanukije (nazywane tez menora chanukowa). Chanukija ma miejsce na 8 swieczek i oddzielone/wyeksponowane miejsce na swieczke dodatkowa, szamasz.
Chanukije ukrainskie, a takze syryjskie - co ciekawe - maja dwa szamasze. Po udanej ucieczce podczas wygnania z Hiszpanii Zydzi dodali w podziekowaniu drugiego szmasza, co tlumaczy taki wyglad chanukij syryjskich. Niestety nie wiem jaka historia wiaze sie z chanukijami ukrainskimi, moze ktos z czytelnikow ma taka wiedze??

Stojac twarza do chanukiji ustawionej po lewej stronie drzwi wejsciowych, lub na parapecie okna (jesli jest zbyt waski - podstawiamy na ten czas pod okno stol, jesli jest zbyt niski - mozemy uzyc ksiazek w dwoch rogach, ulozyc na nich deske, warto deske na wszelki wypadek pokryc folia zaroodporna... chanukija powinna byc widoczna z ulicy!) wstawiamy na miejsce szamasz i odpowiednia do dnia ilosc swiec, zapalamy najpierw swieczke-szamasz, ktora bedziemy zapalac swiece chanukowe, i trzymajac szamasz w reku odmawiamy trzy blogoslawienstwa w pierwsza noc (w kolejne, tylko dwa pierwsze)

BARUCH ATA ADO--J ELOHEJNU MELECH HAOLAM ASZER KIDSZANU BEMICWOTAW WECIWANU LEHADLIK NER SZEL CHANUKA

BARUCH ATA ADO--J ELOCHEJNU MELECH HAOLAM SZEASA NISIM LAAWOTEJNU BAJAMIM HAHEM BAZMAN HAZEH

BARUCH ATA ADO--J ELOHEJNU MELECH HAOLAM SZEHECHEJANU WEKIJMANU WEHIGIJANU LAZMAN HAZEH (Tylko w pierwsza noc)

Nastepnie zapalamy pierwsza swiece i wstawiamy szamasz na swojej miejsce

0000 SZ 0001.

w kolejne dni - najpierw zapalamy najnowsza swiece:

0000 SZ 001.2.

0000 SZ 01.2.3.

0000 SZ 1.2.3.4.

0001 SZ 2.3.4.5.

001.2. SZ 3.4.5.6.

01.2.3. SZ 4.5.6.7.

1.2.3.4. SZ 5.6.7.8.

Litera SZ oznaczam sluzebna swieczke ustawiona w srodku, bywa, ze jest ona ustawiona na podwyzszeniu po prawej stronie, wtedy bedzie to wygladac tak:

00000001 SZ

0000001.2. SZ

000001.2.3. SZ

00001.2.3.4. SZ

0001.2.3.4.5. SZ

001.2.3.4.5.6. SZ

01.2.3.4.5.6.7. SZ

1.2.3.4.5.6.7.8. SZ

Swiatelka powinny plonac przynajmniej pol godziny. Nie nalezy chanukiji po zapaleniu swieczek zostawic samej sobie, mamy radowac sie tymi swiatlami, jesli zas kazdy z rodziny zapala swoja chanukije - kazdej poswiecamy uwage, nie powinnismy tez ustawiac ich tak by jedne swieczniki zaslanialy inne lub nie bylo klarowne, ile swiatel wlasciwie zapalilismy na poszczegolnych chanukijach, one powinny stac w pewnej odleglosci jedna od drugiej!

Potrzebujemy w sumie 44 swieczki. Koniecznie nalezy przygotowac sobie odpowiednia ilosc dluzszych swieczek na piatkowa noc 29 listopada 2013 - w sumie 4, to bedzie na 3 dzien ktory zacznie sie w piatek o zmroku (sam dzien piatku to dzien drugi...), plus szamasz... Zanim nadejdzie czas zapalania swiec Szabatowych nalezy zapalic swiatla Chanuki, a poniewaz musza plonac przez przynajmniej pol godziny od zapadniecia zmroku, zas swiatla Szabatnie zapalamy najpozniej na 18 minut przed zachodem slonca - w sumie swiece Chanukowe musza palic sie okolo godziny.
W roku 5774 (2013) w piatek wieczorem potrzebujemy wiec wlasnie czterech dluzszych swiec (wliczajac szamesz). W sumie bedziemy potrzebowali 40 swieczek 'polgodzinnych' + 4 dluzszych w roku 2013. Zazwyczaj w pudelku jest 45 swiec, jedna dodawana "na wszelki wypadek", a dluzsze musimy dokupic osobno...

Jesli nie liczyc 8 szamaszy na 8 swiatecznych dni, scisle chanukowych swiatelek potrzebujemy zawsze 36, niektorzy z Myslicieli przypominaja, ze jest to porownywalne z liczba 36 Sprawiedliwych (zwanych dawniej Lamed - Wownik, jako ze Lamed i Waw daje w sumie 36), osob niezbednych w kazdym pokoleniu, by Ziemia i ludzkosc na niej mogly istniec...

Jesli nie mamy chanukiji, ani szansy by jeszcze przed Swietem sobie kupic - mozemy uzyc lighterki do podgrzewacza, ustawiamy je w jednej linii, zawsze 8 plus jeden szamasz w srodku lub na koncu - ten ostatni koniecznie na jakims podwyzszeniu, a zapalamy tylko odpowiednia ilosc.
Mozna tez uzyc np. przekrojonych na pol ziemniakow mniej wiecej rownej wielkosci, z wydrazonymi otworami, nadaja sie zarowno na swieczki jak i na oliwe ;o)
Mozna uzyc 8 + 1 kieliszkow, kubeczkow itp. itd.
Najlatwiej zas - w podluznym, dosc duzym naczyniu z mokrym piaskiem umiescic swieczki i zapalac w porzadku jak podano powyzej. Najprosciej wtedy bedzie gdy jako szamasz damy po prostu dluzsza swieczke. Latwe i bezpieczne, choc nie tak efektowne jak bysmy chcieli, z pomoca HaShem mozemy na Chanuke wykonac sobie jakies ozdoby, a z czasem nabyc sobie piekna chanukije... Polecam zakupy na swiatowym e-Bay, jak wpisac w wyszukiwarke slowo Judaica, to czasem moze sie udac za kilka centow kupic cos naprawde ladnego, a za przesylke do Polski chyba jakies 4 do 8 $ wystarcza...

Powtorzmy wiec i PAMIETAJMY, ze:

Chanukija winna stac w drzwiach wejsciowych po lewej stronie, a wiec podczas Chanuki nasze drzwi nosza slad az dwoch mitzvot, mezuze po prawej stronie drzwi (gdy stoimy na zewnatrz twarza do drzwi...) i chanukieje po lewej.

Jesli to niemozliwe - ustawiamy chanukieje na parapecie okna wychodzacego na ulice, spelniajac tak mitzve publicznego upowszechniania cudu. Nalezy zwrocic uwage by nie podpalic firanek!!

Zasadniczo kazdy z domownikow powinien miec wlasna chanukije, powinny byc ustawione tak, by widac bylo ze sa odrebne.
Oczywiscie dzieci zapalaja swoje chanukije tylko w towarzystwie osoby doroslej! W zydowskich domach opieki stosuje sie raczej chanukije elektryczne ze wzgledow bezpieczenstwa...
Gdy plona swiatelka chanukowe, powinnismy poswiecic czas i patrzec na nie.

Swiatelek chanukowych nie wolno uzywac do innych celow - stad do zapalania ich stosujemy dodatkowa swieczke szamasz, a w mieszkaniu zapalamy swiatla zanim zapalimy swieczki!

Po zapaleniu swieczek recytujemy modlitwe Hanerot Halalu oglaszajac cud, spiewamy Maoz Cur.

Powinnismy spedzic czas z rodzina i przyjaciolmi, cieszac sie, spiewajac, opowiadajac chanukowe opowiesci, ucztujac (paczki, latkes, racuchy, przysmak serowy opisany w poprzednim poscie), grajac w dreidel, obdarowujac sie Chanukowymi podarkami. Podarki powinny byc drobne, jedni daja jeden wiekszy w pierwszy lub ostatni dzien Chanuki, inni obdarzaja sie chanukowymi drobiazgami kazdego dnia.

Bardzo mile jest jesli wykonamy wlasnorecznie czesc upominkow, z elementami chanukowymi, np. szaliczek czy czapeczke dla dziecka zrobione na drutach z wrobionym wzorkiem chanukowym - dreidlem, dukatami chanukowymi, chanukija, swieczkami itp. itd. Podobnie moze dziecko przygotowac dla mamy np. poduszke do igiel, dla taty pudelko na roznosci, zawsze z jakims elementem chanukowych. I nie zapominajmy o dziadkach!! Dzieci beda miec potrojnie przyjemny czas, najpierw przygotowujac z mama podarki dla taty, potem z tata wykonaja cos dla mamy, nie powinny tez zapomniec o rodzenstwie! A w koncu - WIELKA przyjemnosc i to podwojna, najpierw radosc z wreczenia przygotowanych podarkow, a potem radosc z wlasnych upominkow!
Tyle radosci plus wspolny czas bedzie najlepsza lekcja o Chanuce!!!

Zycze Wam tego z calego serca! Zjednoczone Rodziny, najpierw w przygotowaniach, potem w modlitwie, wspominaniu, nauce Judaizmu, zapalaniu swiec, spiewie i ucztowaniu, wreszcie podarki - to prawdziwe pokonywanie ciemnosci wspolczesnego swiata i zaprowadzanie Jasnosci!!

Niech wiec nastanie Swiatlosc! Very Happy

Miriam

Cztery poziomy Chanuki

Mozemy odkryc cztery poziomy, na ktorych Chanuka zwraca sie do kazdego Zyda z kazdej generacji, wieku czy kraju, poziomy o roznej randze waznosci czy pilnosci...

1. Na pierwszym poziomie Chanuka to historia religijnej wolnosci i narodowej niezaleznosci. Wazna wobec nieustannego zagrozenia jakiego doswiadcza Izrael i Zydzi.

2. Drugi poziom to opowiesc o Zydowskiej odrebnosci wobec pokusy asymilacji. Hellenizacja versus Judaizm to przeszlosc, ale asymilacja ciagle i wszedzie jest duza pokusa...

3. Trzeci poziom to opowiadanie o walce nielicznych przeciwko niesprawiedliwosci licznych, slabych wobec moznych i poteznych, jak Machabeusze przeciw Syro-Grekom. Jakze aktualna do dzis, nawet jesli slabych i biednych jest wiekszosc - mala garstka z nich powstaje przeciwko niesprawiedliwosci i uciskowi...

4. I wreszcie opowiesc o swiatlach i cudzie, tak trudna do przyjecia przez wspolczesnych, a przeciez ciagle zdarzaja sie, w zyciu jednostek i narodow, sami jestesmy tego swiadkami i... ciagle zaprzeczamy lub co najmniej niedowierzamy...

Chanuka przydarza sie corocznie w towarzystwie albo przygotowan albo scisle podczas chrzescijanskich swiat Gwiazdkowych.
I Chanuka niesie ze soba nauke takze dla chrzescijan, aczkolwiek oni najczesciej nie dostrzegaja jej... Jest to i nauka dla nas, zaleznie gdzie zyjemy, w Izraelu czy diasporze, w krajach zyczliwych Zydom czy przesiaknietych antysemityzmem.
Oto ona:

Nie chodzi o to jak byc wiekszoscia w wielkim kraju, lecz jak byc czescia spolecznosci bez odrzucania wszystkich innych, jak czuc sie wybranym bez poczucia wyzszosci, jak czuc sie zwiazanym Przymierzem bez narzucania wszystkim innym wlasnego Przymierza, wreszcie - jak wlaczyc pozytywne wartosci wspolczesne unikajac wchloniecia przez nie.
Na te wyzwania nikt nie jest 'zaszczepiony', odporny czy przygotowany.
Tej lekcji ciagle musimy sie wspolnie uczyc.

Nie byli gotowi na wyzwanie historyczne i Zydzi czasow Machabeuszy...
Do jakiego punktu pociagnac linie 'tego nie wolno uczynic'? I - ktore linie wytyczac, a ktore pozwolic sobie przekraczac?

Doprawdy, Machabeusze byli bohaterami, ci silni, niezlomni, odwazni Machabeusze. Odwazyli sie przekraczac linie wbrew opiniom chasidim. Osmielili sie wystapic przeciw krolom, namiestnikom i wojskom. I mieli odwage rzucic na szale wlasne zycie, choc wspolZydzi woleli umrzec z pokora, albo wybierali wygodny Hellenizm albo... krytykowali postawe Powstancow.

Jak postapilibysmy my sami w takiej sytuacji?

Jakiej odwagi i zawierzenia wymagal akt wlania oliwy do Menory, ze swiadomoscia ze porcja starczy na 1 dzien, a osmiu dni trzeba by zdobyc nowa oliwe? Ze swiadomoscia ze HaShem nakazal by swiatla plonely nieustannie? Czy wiec wybierajac to, co wybrali - 'wystepowali' przeciw samemu B-gu?
Moze powinni poczekac tych osiem dni az zdobyliby swieza i zdatna do Menory oliwe? DLACZEGO uznali ze nalezy JUZ, wlasnie 25 Kislev zapalic swiatla Menory, ryzykujac, ze po jednym dniu zgasna?
ZARYZYKOWALI, i stal sie cud, i dlatego Chanuka zwana jest tez Chag HaUrim - Swieto Cudu Swiatel.

A jednak nasi Medrcy ucza, ze nie nalezy liczyc na cud, nalezy modlic sie ale i robic swoje.
Wielkiej sily trzeba, by zmieniac zasady, ktore wolno zmienic, zarazem pozostajac im wiernym. Czyz nie to cechuje wspolczesnych nam medrcow, politykow, uczonych i artystow, przynajmniej tych, ktorych wielkosc zaznaczamy przez wielkie M, P, U, i A...?