Konserwatywna Społeczność Żydowska w Polsce

Miriam

Gdy mowimy 'modlitwa' - najprostsza definicja jej zawiera sie w slowach:
'Mowa skierowana do B-ga'.

Zastanawiajace jest wiec, ze najwazniejsza modlitwa Judaizmu, jaka jest 'Shema Israel' to... slowa skierowane do ludu Izraela...

Modlitwe ta odmawiamy w sumie 4 razy dziennie, dwa razy podczas porannego Shaharit, raz - podczas wieczornego Maariw i raz juz w lozku, przed zasnieciem...

Modlitwa ta jest tak istotna, ze zalecane jest, by odmawiac ja w jezyku znanym modlacemu sie, niekoniecznie po Hebrajsku...

I - zapewne z tego samego powodu (ze jest tak wazna...) - tradycyjnie odmawiana jest WLASNIE po Hebrajsku Laughing

Dlatego tez jest niezwykle istotne, bysmy ROZUMIELI, co mowimy.

Chcialabym przyblizyc Wam niezwykle bogactwo tej modlitwy, otaczajace odmawianie jej zasady i prawa, jak i powiazania z innymi waznymi tekstami Judaizmu, jak chocby Aseret HaDibrot (10 Wypowiedzen).

Na wstepie - garsc podstawowych informacji, niezbednych do pozniejszego zaglebienia sie w temacie.

Modlitwa Shema Israel sklada sie z samego wezwania oraz trzech czesci pochodzacych z Tory:
Czesc pierwsza pochodzi z Devarim 6:4-9,
Czesc druga - z Devarim 11:13-21
Czesc trzecia - z Bamid'bar 15:37-41

O poranku i przed zasnieciem odmawiamy Shema wraz z pierwsza czescia, zas cale, pelne Shema podczas Shaharit oraz Maariw.

Kobiety, ktore zwolnione sa z modlitwy (zwiazana jest bowiem z ograniczeniami czasowymi) - niemniej wezwane sa do odmawiania Shema...

Jesli modlimy sie sami lub w synagodze nie zgromadzil sie minjan, na wstepie odmawia sie slowa:

EL MELECH NEEMAN
(BOG JEST KROLEM GODNYM ZAUFANIA)

Nastepnie, zaslaniajac oczy GLOSNO i wyraznie mowi sie lub wyspiewuje:

SHEMA ISRAEL ADONAI ELOHEINU ADONAI ECHAD
(SLUCHAJ IZRAELU HASHEM JEST NASZYM BOGIEM, HASHEM JEST JEDYNY)

Jest bardzo wazne, co omowione zostanie pozniej, zeby slowo ECHAD wymawiac bardzo wyraznie, podkreslajac dzwiecznie 'D' na koncu...

[Wg interpretacji Rashiego odmawiajac Shema mamy na mysli slowa: 'Sluchaj Israelu, teraz HaShem jest naszym Bogiem, HaShem bedzie Jedyny dla calej ludzkosci' - zgodnie z tekstem Ksiegi Sofoniasza 3:9 i Ksiegi Zachariasza 14:9 chodzi o czas gdy cala ludzkosc zrozumie, ze tylko HaShem jest Jedynym Bogiem].

Odslaniamy oczy i po krotkiej przerwie mowimy szeptem (pamietajac, ze w jeden dzien w roku - w JOM KIPPUR - te slowa mowimy glosno!):

BARUCH SHEM KEWOD MALCHUTO LEOLAM WAED
(BLOGOSLAWIONE IMIE CHWALY JEGO KROLESTWA NA WIEKI).

Zatrzymajmy sie nad tym tekstem, trzema zdaniami wypowiadanymi na poczatku modlitwy Shema (pamietajac, ze w istocie zaraz po tych slowach wypowiadamy jedna lub trzy czesci dalsze modlitwy, zaleznie od tego w jakim momencie dnia jestesmy).

W oryginale zapisanym literami Hebrajskimi znajdziemy w wiekszosci Siddurow (nie w polskim, sprawdzilam... Sad

) dwie powiekszone litery:
AIN, ostatnia litere z pierwszego slowa 'Shema' i DALET - ostatnia litere ze slowa ECHAD. Gdy czytane razem, AIN-DALET daja slowo ED, ktore znaczy po polsku: 'swiadek'...
I to jest pierwsze znaczenie omawianej modlitwy: odmawiajac ja podkreslamy, ze JESTESMY SWIADKAMI JEDYNOSCI B-GA!

Odmawianie Shema wymaga zastosowania sie do ustalonych praw i przestrzegania konkretnych wymagan, wiekszosc omowie w trakcie pisania kolejnych wersetow, w komentarzach w nawiasach oraz krotkich instrukcjach w tekscie, jednak 11 najwazniejszych powinno byc przedstawionych teraz, na wstepie rozwazan...

Sa one wybrane z Shulchan Aruch i Likkutei Mahariach.

1. Jeszcze przed rozpoczeciem Shema modlacy sie powinien pomyslec o intencji - ze oto zamierza on/ona wypelnic nakaz recytowania Shema dwa razy dziennie.

2. Pierwszy wers Shema jest glownym wyznaniem naszej wiary. Powinien byc recytowany glosno aby wzmoc koncentracje nad znaczeniem i wymowa tekstu.

3. Niektorzy uznaja za wskazane - aby wzmoc koncentracje - glosna recytacje calej modlitwy (z wyjatkiem oczywiscie fragmentu wskazanego powyzej jako szeptanego...), aczkolwiek wystarczajace bedzie glosne wypowiedzenie wersetu pierwszego, a reszta moze byc recytowna ciszej, tak by byla slyszalan dla modlacego sie. ( w mojej synagodze glosno wyspiewuje sie sam werset Shema oraz pierwsza czesc, nastepe dwie - po cichu indywidualnie, powtarzajac glosno z kantorem ostatni werset trzeciej czesci... Najwyrazniej zalezy to od minchagu, miejscowej tradycji...)

4. KAZDY wyraz modlitwy Shema powinien byc recytowana z Kavannah (koncentracja nad znaczeniem ). Wszelkie mysli inne, niz dotyczace Jedynosci B-ga powinny byc odrzucone podczas odmawiana calym sercem i dusza slow Shema.

5. Aby zapobiec rozproszeniu i wspomoc koncentracje - podczas recytacji pierwszego wersetu zaslania sie zwyczajowo oczy prawa dlonia. Niektorzy w tym momencie tylko zamykaja oczy...

6. Aczkolwiek nie jest powszechnym zwyczajem spiewanie Shema w sposob, w jaki spiewamy modlac sie w Synagodze, jest chwalebne uzycie odpowiedniej kantylacji (chyba ze ktos dostrzega ze taki sposob modlitwy przeszkadza mu/jej w skupieniu sie...)

7. Kazdy wyraz powinien byc wymawiany wyraznie i z uzyciem prawidlowego gramatycznie akcentu. Bardzo wazne jest by zrobic krotka przerwe po kazdym wyrazie, a zwlaszcza gdy spotykaja sie te same spolgloski na koncu jednego wyrazu i poczatku nastepnego, by uniknac zbitek, jak np. w slowach: BECHAL LEWAWCHEM, czy WAAWADTEM MEHERAH, jak i w wypadku gdy nastepujacy wyraz zaczyna sie od niemego ALEF lub AJIN, jak np. w tekscie: UREITEM OTO, HAJOM AL, ASHER ANOCHI, gdzie slwo OTO zaczyna sie od niemego alef, slowo Al od niemego ajin, a ANOCHI od niemego alef...

8. Ostatni wyraz pierwszego wersetu modlitwy: ECHAD (alef-chet-dalet) powinien byc wygloszony ze szczegolnym podkresleniem, bedziemy jeszcze o tym mowic szerzej w tekscie ponizej, w tym momencie rozwazamy zwierzchnosc HaShem nad siedmioma niebiosami i czterema kierunkami ziemi- wschodem-poludniem-zachodem-polnoca...

9. Podczas recytacji poszczegolnych trzech fragmentow Shema, nie nalezy porozumiewac sie z kimkolwiek innym, nawet mrugac, gestykulowac, chocby tylko uzywajac palca, czy 'wymawiac' bezglosnie samymi wargami cokolwiek innego poza modlitwa... Cala uwaga ma byc skupiona na modlitwie.

10. Podczas modlitwy porannej - uzywajac tallit - nalezy zebrac cztery cicit juz podczas odmawiania z Sidduru (nawet jesli osoba zna modlitwy na pamiec - preferowane i wskazane jest CZYTANIE tekstu...) modlitwy poprzedzajacej Shema (WEHAVIJEJNU LESHALOM... - Przywiedz nas w pokoju ...). Niektorzy uwazaja, ze cicit nalezy trzymac podczas prawie calej modlitwy, pomiedzy czwartym a najmniejszym palcem dloni, naprzeciw serca, a gdy na poczatku zaslaniamy oczy - podnosimy dlon wraz z trzymanymi cicit...

11. Podczas modlitwy porannej, recytujac werset WAJOMER ADONAI - w trzeciej czesci Shema - powinno sie spojrzec na trzymane cicit i patrzec az do slow z modlitwy nastepujacej po zakonczeniu Shema, od slow EMET - WEJACIW... (PRAWDZIWY - I STALA...), az do slow z tej modlitwy: NEEMANIM VE-NECH'MADIM LAAD (...sa godne zaufania i cudowne na zawsze.)

Mosze

Bardzo dobrze, ze tak szczegolowo i pieknie to wszystko opisujesz Miriam. Jest to bardzo pomocne.
Ale chcialbym jeszcze dopytac o szczegoly. Wybacz jezeli wykaze sie ignorancja i moja niewiedza narazi mnie na wstyd Embarassed

ale mam watpliwosi, ktore chcialbym zebys rozwiala

W pkt 10 napisalas: "cicit nalezy trzymac ..., pomiedzy czwartym a najmniejszym palcem dloni, naprzeciw serca,...".

W sidurze Pardes Lauder na str. 75-76 jest napisane, ze cicit bierze sie do lewej reki pomiedzy kciuk i palec wskazujacy.

Czy sa to dwa rownorzedne sposoby, czy ktorys z nich jest bardziej preferowany? Jezeli, ktorys jest bardziej preferowany to ktory i dla czego?

Dalej w pkt 10 napisalas: "... gdy na poczatku zaslaniamy oczy - podnosimy dlon wraz z trzymanymi cicit...".

Cicit trzymamy w lewej rece a oczy zaslaniamy prawa reka, czy "uszczegolowiony" tekst z pkt 10 trzeba rozumiec: " gdy na poczatku zaslaniamy oczy prawa dlonia - podnosimy lewa dlon wraz z trzymanymi cicit..."? Jezeli tak no na jaka wysokosc (do jakiej pozycji) podnosimy lewa dlon z cicit?

Mosze

Mosze

A jeszcze co z dotykaniem tefilin szel jad i szel rosz i calowaniem koncow palcow w pierwszej i drugiej czesci wypowiadajac slowa "Ukszartam leot al jadecha we haju letotafot bein ejnecha" i "ukszartem otam leot al jedchem, we haju letotafot bein ejnechem?
Czy o tym pozniej chcialas napisac?

Miriam

Moszele, Shalom,

Dzieki za szczegolowe pytania, bardzo BARDZO przydatne!
Nie ma lepszej rzeczy jak dobre, szczegolowe pytanie! No i dowodzi tez szczegolowego czytania, a nie ma lepszej 'zaplaty' dla autora tekstu niz swiadomosc, ze tekst jest czytany.
Wiec - pytajac - absolutnie nie ma sie czego wstydzic!!!

Zgodz sie prosze, ze wyjasnienia nadejda razem z konkretnymi tekstami; tak jak pisalam, te 11 zasad to sa najbardziej ogolne, zamierzam teraz omawiac slowo po slowie z modlitwy, a czesto litere po literze; bedzie masa wyjasnien i komentarzy razem z poszczegolnymi wersetami, a jesli zaczne odpowiadac teraz to zrobi sie zamieszanie i mish/mash...

Najwazniejsze jednak - prawa sa zawsze dla wszystkich, zas zwyczaje - sa bardzo czesto rozne. I jezeli zwyczaje w Twojej miejscowosci roznia sie od podanych - najlepiej informacje traktowac jak ciekawostke, zas trzymac sie zwyczajow swojej wspolnoty!
To jest, jak na pewno wiesz, na tyle wazne, ze przybysz powinien dostosowac sie do zwyczajow nowej wspolnoty, a nie np. wprowadzac swoje...
Mysle ze to dla takiej osoby dodatkowe utrudnienie... Pamietam jak mnie dziwily niektore zwyczaje, ale jak sie wglebic - one zawsze maja dobre uzasadnienie Very Happy

I to jest tez nasze 'bogactwo'! Very Happy

Mnie sie wydaje, ze na polskie warunki Siddur polski jest swietnie opracowany, prowadzi krok po kroku. Tu ogladano go z podziwem... Choc - czasem czegos nie ma w nim, jak chocby te litery ajin-dalet, powiekszone w wiekszosci wydan siddurow... Ale coz nie mozna miec wszystkiego...

Poczekasz cierpliwie az przyjdzie kolej na cytowane przez Ciebie fragmenty? Bo komentarze beda sie kumulowac, wyjasniac wzajemnie, odpowiadajac Ci w tym momencie - dla mniej wprowadzonych w temat narobilabym mase zamieszania...

Kol Tuv!
Miriam

Miriam

EL MELECH NEEMAN
(BOG JEST KROLEM GODNYM ZAUFANIA)

Te slowa nie pochodza z Tory!

Sa dodawane w wypadku gdy modlimy sie sami lub w synagodze nie zgromadzil sie minjan...
( jesli modlimy sie z minjanem slow tych NIE DODAJEMY! Natomiast zamiast nich beda na koncu modlitwy trzy slowa 'powtorki' - 'HaShem Elochejhem Emet' - kantora czy innej osoby prowadzacej modlitwy - taka osobe nazywamy Shelihei Tzibur co doslownie znaczy 'Wyslannik Spolecznosci'. Bedzie o tym jeszcze mowa w stosownym momencie).

DLACZEGO dodajemy 3 slowa na poczatku lub koncu modlitwy?

Calosc modlitwy zawiera bowiem w sumie 245 wyrazow. Wraz ze wzmiankowanymi 3 dodatkowymi slowami zyskujemy w sumie liczbe 248, a tyle jest zarowno pozytywnych nakazow Tory, jak i organow ludzkiego ciala... A to podkreslac ma koncept Judaizmu, iz fizyczne istnienie i dobrostan sa nieoddzielnie zwiazane z duchowym zobowiazaniem do posluszenstwa moralnym zasadom Tory w calosci...

Medrcy utrzymuja, ze:
'ktokolwiek odmawia Shema zawierajace te 248 slow z odpowiednia koncentracja - zasluguje na to, iz Jedyny, Blogoslawiony On, bedzie strzegl kazdego jego/jej organu', jak jest powiedziane:
'Przestrzegaj tego co pochodzi ode Mnie - a Ja bede strzegl twojego' (Midrash Tanchuma, Daat Zekeinim).

Z pierwszych liter EL MELECH NEEMAN ulozyc mozemy wyraz AMEN (alef-mem-nun), jak czytamy w Shabbat 19 b. Zostaly wybrane by uzupelnic brakujace 3 wyrazy do pelnej liczby 248, poniewaz wlasnie one wyrazaja zwiezle i zarazem przejrzyscie tresc naszej wiary w B-ga.

Zalecane jest dla uzyskania odpowiedniej kavanah (koncentracji w modlitwie) rozwazanie:

1. Mowiac slowo EL - pomyslmy: B-ze, Ty istniejesz jako Wszechmocne Zrodlo wszelkiego milosierdzia

2. Mowiac MELECH - pomyslmy: Krolu - Twoje zasady, przewodnictwo i cwiczenia kieruja wszystkim

3. Mowiac NEEMAN - pomyslmy: Godzien Zaufania - w zawieszaniu nagrody i kary, Tys sumienny, nie przynosisz wiecej cierpienia czy mniej dobra, niz ktos zasluguje (z Etz Yosef).

Wedlug Rokeach kavanah jest zarowno na slowie AMEN z pierwszych liter oraz na sugestii plynacej ze slow:
EL - B-g przed dokonaniem Kreacji;
MELECH - Krol ponad wszystkim z tego swiata;
NEEMAN - Godzien Zaufania - ze On podniesie zmarlych w czasie Wybawienia.

cdn. Very Happy

Miriam

SHEMA ISRAEL JHWH ELOHEJNU JHWH ECHAD
(SLUCHAJ, IZRAELU, HASHEM JEST NASZYM BOGIEM, HASHEM JEST JEDYNY).

W oryginalnym Hebrajskim zapisie znajdujemy czteroliterowe, niewymawialne Imie Boga (Tetragrammaton), ktore w modlitwie wypowiadamy jako ADONAI, a w rozmowie, jak i w zapisie w tlumaczeniu - jako slowo HaShem, znaczace doslownie po polsku; To Imie...

Jest to werset pochodzacy z Dewarim 6:4

Ten i nastepujace po nim wersety 5-9 wybrano jako codzienne czytanie Shema, poniewaz wersety te zawieraja paralele do 10 Wypowiedzen (ktorymi mam nadzieje zajmiemy sie obszerniej i szczegolowo po omowieniu modlitwy Shema Very Happy

).

Rambam zauwaza, ze pierwszy - powyzej wzmiankowany werset - nawiazuje do Pierwszego z 10 Wypowiedzen 'JA JESTEM JHWH, TWOJ BOG'.
Postrzeganie B-ga jako Absolutnej Jednosci jest kwintesencja naszej wiary. Tak dalece, ze - ktokolwiek nie uznaje tego - zaprzecza glownej regule naszej religii tak samo, jakby czcil posagi bostw poganskich...!! Shocked

Odmawiajac pierwszy werset - akceptowac mamy przede wszystkim bezwzgledna i rzeczywista Boska suwerennosc.

Wypelniamy w ten sposob fundamentalne i najwazniejsze Przykazanie: 'KABALAT OL MALCHUT SZAMAIM' - UZNANIE ABSOLUTNEJ NIEZALEZNOSCI B-GA.
Po to, by przez deklaracje, ze B-g jest Jeden i Jedyny, Wyjatkowy i Niepodzielny - uszlachetnic kazda ceche naszej osobowosci i kazdy aspekt naszej wlasnosci - i tak cale nasze zycie podporzadkowac Jego woli.

Podczas recytacji Shema modlacy sie powinien skupic uwage na odpowiadajacych wersetom Przykazaniach z 10 Wypowiedzen. Calkowitym minimum bedzie tu koncentracja na dwoch pierwszych Przykazanich, nawiazujacych do pierwszego wersetu Shema. Zwlaszcza modlac sie z kongregacja, gdy trudniej o skupienie sie, pamietajmy o tej zasadzie.
Jak przebiega ta paralela z przykazaniami?

SHEMA ISRAEL JHWH ELOHEJNU... - SLUCHAJ, IZRAELU, HASHEM JEST NASZYM BOGIEM... = 1. ANOCHI JHWH ELOHEJCHA - JA JESTEM JHWH, TWOJ BOG

...JHWH ECHAD - ...HASHEM JEST JEDYNY = 2. LO JIHJE LECHA ELOHIM ACHARIM... - NIE BEDZIESZ MIAL (UZNAWAL) BOSTW INNYCH (NACJI)

Uznaje sie iz dwa pierwsze przykazania z Aseret HaDib'rot (10 Wypowiedzen) obejmuja calosc 613 mitzvot, jako ze wszystkie 248 pozytywnych (nakazy) wynika ze stwierdzenia: JA JESTEM JHWH TWOJ
B-G, podczas gdy wszystkie 365 negatywnych (zakazy) - jest zwiazane z NIE BEDZIESZ MIAL BOSTW INNYCH (NACJI).

[UWAGA: w oryginale II Przykazania jest sformulowanie 'nie bedziesz mial bogow innych', nie ma tu literalnie slowa 'nacji'... Po wielu dyskusjach uznano, ze sformulowanie 'nie bedziesz mial bogow innych' mogloby sugerowac iz... jakoby sa jacys inni bogowie... Logiczne wiec w tlumaczeniach jest dodawanie tego slowa 'nacji', to nie sa 'inni bogowie', tylko bostwa uznawane (acz nie istniejace!) przez inne narody...].

Poczatkowo, w czasach Swiatyni, po Shema recytowano 10 Wypowiedzen. Pozniej rabini uznali, ze moze to wprowadzac falszywe przekonanie, jakoby 10 Wypowiedzen bylo w jakis sposob 'wazniejsze' niz pozostale z 613 Mitzvot, i zwyczaju tego zaprzestano uzywac... Co pokazuje nam jasno - jak pisalam w Emet Ve-Emuna (Deklaracji zasad Judaizmu Konserwatywnego) ze zmiany w Judaizmie stosowano zawsze a zasklepianie sie w obyczaju nigdy nie bylo droga Judaizmu, ktory mozliwe zmiany zawsze dopuszczal i stosowal...

cdn. Very Happy

Miriam

SHEMA...

Pierwsze slowo jest trudne do oddania w jezyku polskim...
W jezyku angielskim np. trwa dyskusja do dzis, jedne siddury maja 'HEAR', inne 'LISTEN', ale w j.polskim mamy jeden wyraz 'sluchaj'.

Tlumaczone zazwyczaj jako: 'SLUCHAJ...', w rzeczywistosci ma glebsze znaczenie. Trzeba by tu uzyc zarazem wyrazow: SLUCHAJ i USLYSZ, WSLUCHUJ SIE, WYSLUCHAJ I WYKONAJ, SKONCENTRUJ SIE, ZROZUM i WCHLON W SIEBIE...

Termin ten zawiera takze PRZYJECIE, ZGODE, jako ze Hebrajski wyraz oznaczajacy 'ucho' (alef-zajin-nun) ma przedluzenie w he-alef-zajin-nun, znaczace wlasnie 'akceptacje', 'zgode' w jezyku polskim... Takie tlumaczenie, bardziej doslownie sugeruje sklonnosc 'ucha' do skrupulatnego, dokladnego 'sluchania' - jak wyjasnial Raszi w komentarzu do Shemot 15:26...

Z kolei Abudraham zwraca uwage na to, iz termin 'SHEMA' sugeruje tez 'wyznanie', jako ze kazdy Zyd recytujac Shema powiada drugiemu Zydowi: 'Sluchaj! Ja wierze ze HaShem, nasz B-g, jest Jednym i Jedynym B-giem na swiecie'.
Jak juz wspomnialam powyzej, powiekszone litery AJIN i DALET skladaja sie w slowo ED = swiadek...

Abudraham ma takze inna idee - uzywajac PIERWSZYCH LITER SLOWA SHEMA: liter SZEM/SEM, MEM, AJIN jak stopni do zbudowania wyrazow: SEWU MAROM EJNEJCHEM (= NADSTAW USZU!) daje polecenie pomocne do zrozumienia, zaakceptowania, iz B-g jest Niezalezny, jest Przyczyna wyzsza niz wlasne ludzkie, fizyczne potrzeby, pragnienia i pozadania...

A kiedy jest najlepszy czas po temu? I znowu uzywajac liter poczatkowych slowa SHEMA buduje trzy wyrazy - wskazowki: SZACHARIT - MINCHA - ARWIT (PORANNA, POPOLUDNIOWA, WIECZORNA modlitwa...).

Do Kogo skierowana? SZADAJ-MELECH-ELJON (WSZECHMOCNY WYCHWALANY KROL...)

A jesli tak bedziesz czynic - uznasz nad soba OL-MALCHUT-SZAMAIM (Jarzmo Niebianskiego Krolestwa...) - w tym przypadku uzyl on liter z SZEMA w odwrotnym kierunku, nie SZEM-MEM-AJIN, lecz AJIN-MEM-SZEM

Medrcy Talmudyczni wyprowadzaja kilka Praw z takiego rozumienia slowa SZEMA =SLUCHAJ:

SZEMA moze byc zmawiane w jakimkolwiek zrozumialym dla odmawiajacego jezyku - poniewaz Tora uzywa wyrazenia SLUCHAJ w sposob sugerujacy WECHAL LASZON SZEATA SZOME = W kazdym jezyku ktory rozumiesz, jako ze czasownik SZEMA znaczy zarowno SLUCHAC, jak i ROZUMIEC (Berachot 13a)
Aczkolwiej komentatorzy wyjasniaja, ze odnosi sie to tylko do tych, ktorzy nie opanowali jezyka Hebrajskiego. Jesli ktos rozumie po Hebrajsku, mimo ze na codzien uzywa innego jezyka, powinien Szema zmawiac w oryginale...

Sefat Emet wyjasnia te Talmudyczna sugestie nastepujaco:
'W kazdym przeslaniu jakie twoje ucho wchlania USLYSZ: HaShem nasz
B-g jest Jedynym B-giem. We wszystkim dostrzegaj Jego Wielkosc i Jedynosc. Wszystko wskazuje na Niego (uwierzytelnia Go).

Rabbi Yose w Talmudzie wskazuje na bardziej doslowne zwiazki ze slowem SLUCHAJ: ktos recytujacy SZEMA powinien robic to tak rozglosnie, ze sam slyszy co mowi, gdyz wyraz SLUCHAJ sugeruje: Pozwol swemu uchu uslyszec co mowia twoje usta (Berachot 15a).
Co mozna rozwinac, ze umyslowa koncentracja na Shema nie wystarcza do wypelnienia glownej powinnosci (LECHAT'CHILAH). Jesli jednak de facto ktos odmowil Shema niedoslyszalnie - wypelnil swoje zobowiazanie, lecz nie powinien robic tego regularnie...

Odmawiajacy SHEMA powinien koncentrowac sie na tym co odmawia, poniewaz mamy slowa SHEMA ISRAEL = SLUCHJ, O IZRAELU, ale takze HASEKET USZEMA ISRAEL (Dewarim 27:9), co znaczy: ZWAZAJ (ZADBAJ, ZATROSZCZ SIE) I SLUCHAJ O ISRAELU.
Zarowno wsluchiwanie sie w slowa B-ga kierowane do nas, jak i proste wsluchiwanie sie w slowa wymawianej modlitwy obowiazuja nas i wynikaja z tego jednego slowa SHEMA...

Miriam

ISRAEL

Jak wszyscy wiemy, teoretycznie termin ISRAEL to imie Patriarchy Jaakova (Bereshit 32:29) - jest takze zbiorowym odniesieniem do szlachetnej roli Zydow jako Narodu w calosci.
Odkad deklarujemy nasze zrozumienie i akceptacje Boskiej zwierzchnosci oraz wiedze o Jego Jedynosci, kazdy czlonek Ludu Izraela musi wlaczyc sie w zrozumienie tego przeslania (wg Rabbiego Nosson Schermana)

Wedlug Midraszu cytowanego w Talmudzie - w tym fragmencie 'Shema Israel...' termin 'Israel' odnosi sie do Jaakova osobiscie. Fragment ten, ktory teraz Tora zapisuje w imieniu Moshego, jest cytatem stwierdzenia zapewnienia jakie synowie Jaakova zlozyli mu przy jego lozu smierci, zanim obdarowal ich koncowym Blogoslawienstwem Patriarchalnym. Bedzie jeszcze rozszerzenie tego tematu za chwile, przy omawianiu Imienia B-ga, w podrozdziale 'Odpowiedz Jaakova i aniolow'.

Miriam

J-H-W-H

Wystepujace w oryginalnym Hebrajskim zapisie Imie B-ga JHWH, znane jako Tetragrammaton (Hebrajskie: SHEM HaMEFORASH) nie jest nigdy wyglaszane!!
BOSKOSC - znana jest pod wieloma Imionami, z ktorych kazde ujawnia jeden, wyrozniony od innych Jej aspekt czy atrybut dostrzegany w Jego postepowaniu wzgledem ludzkosci (Shemot Rabbah 3:6).

Wzmiankowane SHEM HaMEFORASH znane jest tez jako 'Ujawnione Imie' lub 'Oddzielne Imie'.

W dzisiejszych czasach - z powodu wielkiej swietosci Imienia - nie jest ono nigdy wymawiane tak, jak jest zapisane.
W modlitwie zastepowane jest slowem ADONAI (Moj Pan), zas w potocznej mowie uzywa sie z szacunkiem slowa HaShem (=To Imie).
W calym tego slowa znaczeniu HaShem jest w druku skracane do dwoch liter: HE-JUD, lub JUD-JUD.

B-g osobiscie podal To Imie, przestawiajac sie Moshemu w Swym Objawieniu: 'JHWH, B-g twych ojcow... ZEH SZEMI = TO JEST MOJE IMIE, LEOLAM = NA WIEKI, i to jest Moje upamietnienie dla wszystkich pokolen' (Shemot 3:15).

Hebrajskie LEOLAM (lamed-ajin-lamed-mem) w Zwoju Tory jest zapisane bez 'waw'.
Zazwyczaj litery slowa 'LEOLAM', CO NALEZY PO POLSKU ROZUMIEC JAKO 'na zawsze, odwiecznie, po wsze czasy' zapisuje sie literami lamed-ajin-waw-lamed-mem, jednak w tym zdaniu zapisane jest bez 'waw'...).

Stad Rabini wyprowadzili wniosek, ze skoro z liter lamed-ajin-lamed-mem mozna zbudowac z odpowiednimi samogloskami slowo LEALEM
(co po polsku brzmi: UKRYC, PRZEMILCZEC, TRZYMAC W TAJEMNICY, a nawet ZATAIC...), tekst moze brzmiec w takim przypadku: 'To jest Moje Imie ktore jest sekretne'.
Rabini znalezli tak powod do wprowadzenia zasady, aby Imie JHWH nie bylo odczytywane tak, jak jest zapisane. Wymowa powinna byc ukryta, a zastapiona z szacunkiem wymawianym (w modlitwie) slowem Adonaj. (Rashi, Kiddushin 71a, Shemot Rabbah 3:9).

W czasach Swiatyni Kohen Ha-Gadol (Arcykaplan) uzywal Imienia w Yom Kippur podczas wyznawania grzechow (Vajikra 16:30). Gdy kaplani i lud zgromadzeni na Dziedzincu slyszeli wyglaszane Imie - unizali sie upadajac na twarz.
Wyglaszali rownoczesnie slowa znane nam z Shema i wypowiadane przez nas codziennie po cichu: BARUCH SHEM KEVOD MALCHUTO LEOLAM WAED. (wg Mishna Yoma 6:27)
Jak pamietamy - i my w Yom Kippur, wyjatkowo jeden raz w roku, te wlasnie slowa wypowiadamy glosno!

Shem HaMeforash bylo tez wymawiane w pelnym brzmieniu przez kohenow (!) udzielajacych ludowi Blogslawienstwa Birkat Kohanim. Bylo to o tyle uzasadnione, iz w Swiatyni nastepowaly liczne i pewne manifestacje obecnosci Jedynego (jesli HaShem zezwoli i poblogoslawi - moze w dalszej kolejnosci zajmiemy sie takze omowieniem Birkat Kohanim... Bedzie wtedy miejsce na bardziej szczegolowe zajecie sie tematem, teraz tylko wzmiankowanym przy okazji...)

Jednak po smierci Shimona HaTzadik, nastepcy Ezdry Pisarza, Kohena HaGadol przez 40 lat podczas wczesnych lat ery Drugiej Swiatyni - Obecnosc Boska w Swiatyni nie objawiala sie juz wiecej, a w kazdym razie byla niepewna - stad koheni zaprzestali wypowiadania Imienia JHWH w Blogoslawienstwie tak, jak jest Ono zapisywane (Yoma 39a; Sotah 13: Cool

.
Na marginesie - nawet bez wymawiania Imienia, zastepowanego jak w modlitwach slowem Adonai - zapewniam Was, ze uczestniczenie w ceremonii Blogoslawienstwa robi wstrzasajace wrazenie, mialam wielka okazje uczestniczenia raz w tej ceremonii... Wyobrazam sobie, jak wzniosla musiala to byc chwila w czasach Swiatyni do czasu smierci Shimona...

Poza Swiatynia, od najwczesniejszych czasow, wymawianie Imienia tak jak jest zapisane J-H-W-H bylo zabronione (patrz Mishna Berachot 9:5; Sotah 7:6; Tamid 7:2, wraz z komentarzami).

Wsrod wykluczonych z udzialu w Swiecie Ktory Nadejdzie jest ten 'KTO WYMAWIA TO IMIE TAK JAK JEST ZAPISANE' (Mishan Sanhedrin 10:1)

Zachowajmy wiec w sercu ten wazny zakaz!!! Exclamation

Miriam

IMIE HASHEM

Imie J-H-W-H, lub zastepujace je w modlitwie w wymowie Imie Adonaj, czy wreszcie - pisane lub wymawiane poza modlitwa jako HaShem - zawsze uzywane jest dla opisania B-ga w Jego aspekcie Dawcy Boskiego Milosierdzia (MIDAT HARACHAMIM).

Wywodzi sie ten poglad z Sifre (Devarim 3:24): 'Gdziekolwiek B-g jest wspominany jako JHWH, opisuje to Jego atrybut Milosierdzia, jak napisane jest w Shema 34:6 - HE-JUD, HE-JUD, EL RACHUM = ADONAI, ADONAI, B-G PELEN MILOSIERDZIA'.

To jest 'osobiste' Boskie Imie w Jego zwiazku z Zydami, jak i opisuje Jego absolutna transcendencje oraz to, ze On jest Zrodlem wszelkiego istnienia i Podtrzymujacym egzystencje wszystkiego (Kuzari 2:2; Moreh Newuchim 1:61).

Litery z Imienia J-H-W-H moga zasugerowac wyrazy:
HAJA, HOVE, WE-JIHJE, znaczace doslownie: On byl, On jest, On bedzie, co oznacza poziom istnienia w ktorym przeszlosc, terazniejszosc i przyszlosc sa polaczone i wszystkie sa jednym czasem (TUR Orach Chajim 5).
Inaczej mowiac, B-g jest wiekuisty a wszelki czas jest w Nim zjednoczony.
Istnieje On odwiecznie i Jego Istota jest niezmienna.

Wedlug Rabbiego Yony w Sefer Ha-Yirah - gdy podczas odmawiania Shema jako calosci wymieniane jest Imie, nie jest wymagana jakas szczegolna koncentracja (kavana) poza tym, zeby modlacy sie mial na mysli zwykle znaczenie Imienia, jak jest Ono wymawiane w modlitwie (Adonaj), ktore jak juz wiemy opisuje Go jako Zwierzchnosc, Mistrza nad wszystkim.

Wyjatkiem jest dwukrotne wymienienie Imienia w omawianym pierwszym wersecie Shema...
W tym wypadku (i tylko tutaj...) modlacy sie powinien przedluzyc wymawianie Imienia koncentrujac sie podczas tego aktu na znaczeniu HAJA, HOVE, WE-JIHJE (On byl, On jest, On bedzie = skupic sie na Boskiej odwiecznosci.

Miriam

IMIE 'ELOHIM'

ELOHEJNU - tlumaczymy jako 'NASZ B-G'.

W porownaniu z Imieniem HaShem, Imie ELOHIM opisuje Boga w Jego aspekcie uniwersalnym Jako Pana Stworzenia, Stworce ponad wszystkim, co stworzone...

Sam w sobie wyraz oznacza WSZECHMOCNY - znaczenie to wyprowadzamy ze slowa EL = Sila, Moc - jako Imie uzywane jest wylacznie w pierwszym rozdziale Bereszit, w opisie dziela stworzenia, jako ze opisuje Go jako Tego ktory ma moc stworzenia wszystkich rzeczy (Ikkarim 1:11).

Imie wystepuje tu w liczbie mnogiej (z przyrostkiem IM, jud-mem) - jest to forma stosowana jako dowod szacunku, pluralis majestaticus - jakiego uzywano takze jako formy wyrazania szacunku wobec wladcow ziemskich ('Wasza krolewska mosc'; lub krol mowiacy sam o sobie : 'My, pan na Mazowszu, Wielkopolsce i Malopolsce'... itp., itd.).

Nalezy pamietac, ze w zadnym wypadku nie jest to zaden slad idei o mnogosci bostw - swiadectwem, ze mowa tu o Jedynym B-gu jest forma czasownikow uzytych w powiazaniu z ELOHIM, np. BARA, co znaczy STWORZYL (Bereshit 1:1)- uzyty w trzeciej osobie liczby pojedynczej... (Ibn Ezra do Bereshit 1:1).

Istota Imienia Elohim polega na przedstawieniu tu B-ga jako Wymierzajacego Sprawiedliwosc (MIDAT HaDIN) - Wladce, Prawodawce i Sedziego Swiata.
W Sifre do Dewarim 3:24 czytamy: 'Gdziekolwiek B-g jest przedstawiany jako Elohim, oznacza to Jego atrybut sprawiedliwosci'.

Rambam zauwaza, ze w innych fragmentach gdzie jest zapisana mowa Moshego do Ludu Izraela, standardowo uzywa on drugiej osoby, mowiac: 'Twoj B-g', jak np. w Dewarim 9:1-3 : 'Sluchaj, o Izraelu, jestes tuz przed przekroczeniem rzeki Jordan tego dnia (...), wiedz przeto, ze HaShem, twoj B-g, idzie z toba'.
Rowniez w bezposrednio nastepujacym po omawianym tu pierwszym fragmencie Shema, jak wkrotce bedziemy mogli sie przekonac studiujac dalej modlitwe, czytamy: 'Bedziesz kochal HaShem twojego B-ga'.

Jednakze w tym pierwszym fragmencie, ktorym sie tu wlasnie zajmujemy, ktory jest deklaracja Boskiej Jedynosci, Moshe zmienil zwyczajowo uzywana druga osobe liczby pojedynczej TY/Twoj na pierwsza osobe liczby mnogiej, mowiac 'NASZ B-G'.
(w ten sposob wlaczyl siebie samego do wyznania naszej wiary, gdyby bowiem uzyl drugiej osoby liczby pojedynczej, czy nawet mnogiej - mogloby sie wydawac, ze Moshe wylacza z deklaracji wiary samego siebie... Takie wytlumaczenie odstapienia od normalnego zwyczaju znalezc mozemy w Maor VaShemesh, u Rabbiego Bachji czy Racanti)

Haamek Davar cytujac Rambama dodaje, ze - postepujac za tradycja Midraszowa - Moshe mial jeszcze inny powod uzycia drugiej osoby ( w innych czesciach przemowy niz omawiany tu pierwszy fragment Shema), mianowicie aby zacytowac slowo w slowo starozytna formule przypisywana synom Jaakova, by nadac swym slowom (na rozkaz B-ga) pelna moc Tory...

Podobnie i w Pismach - mamy tu wiele fragmentow, ktore byly ogolnie znane zanim konkretny prorok - w prorockim natchnieniu - zapisywal je w swej Ksiedze...
W tym przypadku dwie pierwsze czesci Shema byly Izraelowi znane juz poprzednio, zanim Lud przybyl na rowniny Moabu (gdzie to Moshe spisal te slowa...) - wiemy to stad, ze ludzie juz byli zobowiazani prawem o tefilin (ktore to prawo zawiera dwie pierwsze czesci Shema).

ZNACZENIA IMIENIA ELOHIM

Podstawowe wyjasnienie ELOHIM jest nastepujace:

- Jest to Imie znaczace w calym Tanakhu MARUT = AUTORYTET WLADZY, PRAWA (Raszi do Dewarim 6:2);

- Imie to opisuje B-ga jako Zwierzchnika (Rambam);

- Termin ten oznacza Wlasciciela lub Pana Swiata - w znaczeniu szerszym; lub w wezszym - oznacza takze sedziego, w rozumieniu czlonka ludzkiego sadu... (Kuzari 4);

- Imie to oznacza B-ga jako Wiekuistego i Niezmiennego.
Sedziowie ludzcy sa wspominani tez jako elohim (Shemot 22:8 ), gdyz sadza 'na podobienstwo B-ga', i z Jego rozkazu (Sforno);

- Opisuje tez B-ga jako 'Kogos Poteznego, Ktory wlada istotami powyzej i ponizej (Niebiosa i Ziemia)' (TUR, Orach Chaim 5);

- Imie to opisuje tez B-ga jako Wszechwladnego, Wszechmocnego, Wszechpoteznego (Shulchan Aruch);

- W liczbie mnogiej Imie wyraza liczne sily jakie ukazaly sie w dziele stworzenia. Wszystkie one wyplynely z Jedynego B-ga i w Nim znajduja sie zrodla wszelkich mocy, w calkowitym zjednoczeniu (Malbim);

- Wskazuje ono (Imie) na calosciowa istote cech i mocy w Nim zjednoczonych.

Miriam

JHWH ECHAD (HASHEM JEST JEDYNY) - ostatni czlon pierwszego wersetu modlitwy Shema

Omowimy teraz wyraz ECHAD (Jedyny), jako ze JHWH omowilismy juz powyzej.
Bog jest Jedyny w dwoch podstawowych aspektach:

1. Poniewaz nie ma innego Boga oprocz Niego.

2. Poniewaz jest On calkowicie jedyny w swoim rodzaju, w calosci Swego istnienia, i z tego powodu - ponad wszelkim porownaniem z czymkolwiek innym, jest calkowicie odmienny w znaczeniu: niewymownie potezniejszy, lepszy, madrzejszy, piekniejszy itp., itd.
(za: Akeda, Rashbam)

Aczkolwiek postrzegamy B-ga w licznych rolach, jako Laskawego, Gniewnego, Milosiernego, Madrego, Osadzajacego itd., nie znaczy to ze sa one roznymi nastrojami czy sposobami zachowania tak, jak bylyby one postrzegane w osobowosci istoty ludzkiej przejawiajacej zawsze roznorodnosc nastrojow i postaw...

Nalezy je rozumiec raczej jako wyplywajace z jednolitego zamiaru Istnienia, ktore jest ponad naszymi zdolnosciami pojecia, ktore usilujemy zrozumiec w jedynie dostepnych nam terminach naszego ograniczonego postrzegania...

HaRav Gedalia Schorr porownuje to do promienia swiatla przepuszczonego przez pryzmat. Dostrzegamy w wyniku doswiadczenia wiazke roznych barw, gdy tymczasem caly czas jest to ten sam promien swiatla... Podobnie - liczne manifestacje B-ga w istocie sa Jedynoscia.

Cala idea, ze B-g jest bezcielesny, np. ze jest On Duchem, a nie materia - ma swe korzenie w omawianym fragmencie, ustalajacym Jedynosc B-ga.

Rambam w 'Moreh Nevuchim' 2:1 pisze, ze: 'Nic co cielesne nie moze byc jednoscia, z dwoch powodow - gdyz to co materialne jest podzielne, lub jest wieloskladnikowe. Co znaczy zgodnie z logika, ze moze to byc rozlozone na skladniki.
"Cos" moze byc rozpoznane jako indywidualne, odrebne i wyszczegolnione cialo jedynie wtedy, gdy element wyrozniajacy je zostanie dodany do elementarnej materii, a wiec musi ostatecznie zawierac przynajmnie dwa skladniki...
A zostalo udowodnione, ze w pojeciu Absolutu nie moze zawierac sie jakikolwiek dualizm.'

cdn.

Miriam

Wymawiajac w SHEMA slowo ECHAD nalezy przedluzac druga sylabe - CHAD i zaakcentowac koncowa spolgloske D - w oryginale Hebrajskim 'dalet'.
Pierwszej sylaby 'E' nie przedluzamy.

Wypowiadajac pierwsze 'E', ktore w Hebrajskim oryginale ma postac bezglosnej litery ALEF z punktacja wskazujaca ze nalezy czytac tu 'E' - pamietajac ze ALEF ma liczbowa wartosc '1' - myslimy o Jedynosci B-ga.

Skupiajac sie na zaakcentowaniu i przedluzeniu wymawiania CHET, jako litery 'h', ktora ma wartosc liczbowa 8 - myslimy o tym, ze HaShem jest Zwierzchnikiem nad Ziemia i siedmioma niebiosami... (= caloscia dziela stworzenia).

Podczas dzwiecznego wyglaszania koncowej litery DALET - jako 'D' - posiadajacego wartosc liczbowa rowna 4 - nalezy zachowac w pamieci, ze B-g jest Wladca we wszystkich tzw. kierunkach: wschod, poludnie, zachod, polnoc... Czyli ponownie - calosc Ziemi, wszedzie, i nie ma miejsca wylaczonego gdzie by Jego zwierzchnosc nie siegala...
(wg Berachot 13b; Semak; za Shulchan Aruch).

Medrcy zauwazaja, ze: 'Ktokolwiek przedluza wyraz ECHAD - przedluzyl swoje dni i lata' poniewaz przedluza wymawianie slowa z powodu bardziej intensywnej koncentracji nad panowaniem B-ga ponad wszelkimi aspektami egzystencji... (Berachot, j.w.).

Zgodnie z interpretacja Talmudu i Midraszy - ktora przypisuje werset przez nas omawiany dzieciom Jaakova, zwrot ten w sposob aluzyjny wyraza mysl: 'Jestesmy zjednoczeni w naszej powszechnej wierze w B-ga - Tak jak jest w twoim sercu tylko Jedyny (B-g), i w naszych sercach jest wylacznie Jedyny'. Slowa te wypowiedzieli synowie Jaakova u jego loza smierci, kiedy to ich ojca skonfundowalo opuszczenie go w tym momencie Szechiny, myslal, ze posrod dzieci jest ktos niegodny Jej obecnosci, wtedy to synowie skierowali swa mowe do niego, uzywajac jego imienia 'Israel' (zazwyczaj zwracanie sie do rodzica po imieniu jest w Judaizmie zabronione, jednak Israel nie bylo imieniem w zwyklym znaczeniu slowa, akcentowalo wielkosc Jaakova i w tym przypadku brzmialo to jakby synowie powiedzieli 'sluchaj nasz mistrzu...', tym samym bylo dozwolone) zapewniajac ojca, ze B-g jest w ich sercach Jednoscia tak samo, jak w jego sercu jest On Jedyny.

ODPOWIEDZ JAKOVA I ANIOLOW

Po wypowiedzeniu wersetu Shema odmawiamy po cichu (a raz w roku - w Yom Kippur - glosno) slowa ktore nie sa z Tory, jednak maja bardzo starozytne pochodzenie:

BARUCH SHEM KEWOD MALCHUTO LEOLAM WAED (BLOGOSLAWIONE IMIE CHWALY JEGO KROLESTWA NA WIEKI)

Proponowane jest lepiej zrozumiale tlumaczenie: 'BADZ BLOGOSLAWIONE IMIE (B-GA); JEGO WSPANIALE KROLESTWO JEST WIEKUISTE'.

Oglosiwszy B-ga naszym Krolem, dziekujemy Mu w tym miejscu za to, ze obdarzyl nas przywilejem sluzenia Mu, Ktorego krolestwo jest wieczne i nieograniczone (za Etz Yosef).

Werset ten jak powiedziano - nie pochodzi z Tory. Aczkolwiek jego pochodzenie jest bardzo szacowne, ile razy w Swiatyni padalo Imie HaShem (wypowiadane podczas Birkat Kohanim czy podczas Yom Kippur) - podobnie jak dzis odpowiadamy slowem AMEN, zgromadzeni na Dziedzincu Swiatynnym wypowiadali wlasnie wzmiankowane slowa...

Wedlug Bereshit Rabba paragraf 65 - tymi slowami odpowiadaja Aniolowie Ludowi Israela na modlitwe Shema.

Medrcy podaja dwa powody odmawiania tego wersetu po cichu:

- Zgodnie z Tradycja, przy lozu smierci Jaakova jego dzieci potwierdzily swa lojalnosc wobec B-ga slowami Shema. Jaakov odpowiedzial im slowami BARUCH SHEM KEWOD...
Medrcy nauczali - czy powinnismy uzyc tych slow w naszej modlitwie, poniewaz Jaakov wypowiedzial je? I odpowiadali - TAK, jednak z drugiej strony nie wystepuja one w Torze, Moshe nie przekazal nam ich. Mowmy je wiec po cichu' (Pesachim 56a).

- Moshe uslyszal te piekna modlitwe od Aniolow i nauczyl jej Israelitow. My jednak nie osmielamy sie wymawiac tych slow glosno, czujac sie malo warci w obliczu swietosci Aniolow.
Jednakze w Yom Kippur, gdy Lud Izraela wznosi sie do poziomu bezgrzesznych Aniolow, mozemy wypowiedziec te slowa glosno (Devarim Rabbah 2:36).