Konserwatywna Społeczność Żydowska w Polsce

Gość

Szalom,

Pytanie zadane przeze mnie w temacie wydaje się banalne. Co to jest monoteizm- przecież każde dziecko wie. Znowu Joanna pojawiła się na forum i wyprowadza z równowagi dla których wiele rzeczy jest oczywistych. Okazuje się, że to, co z pozoru jest jasne, proste, logiczne, wcale takie nie jest po głębszej analizie.
Mosze, to specjalnie dla Ciebie, ściągnięte z Stowarzyszenia 614 Przykazania- strony reprezentującej społeczność żydowską. Teoretycznie nie powinno znaleźć się tam nic, co byłoby sprzeczne z duchem judaizmu.
Osobiście nic nie mam przeciwko chrześcijanom i hindusom. To, że są politeistami wcale nie oznacza, że są ludźmi złymi z uwagi na to, że kłaniają się bałwanom. Ich życie, ich wybór. Jak skomentowałbyś poniższy tekst w którym chrześcijanie są przedstawiani jako monoteiści?
Nie twierdzę, że nie można przyjaźnić się z nimi czy spędzać czasu, ale jaki jest sens nazywania ich monoteistami i szukania na siłę duchowych związków obu religii? Jakiś związek na pewno jest. Ale taki jak między polskim i rosyjskim. Oba należą do grupy języków słowiańskich, ale pod wieloma względami różnią się od siebie, do tego stopnia, że nie zrozumiem rosyjskiej telewizji czy piosenki. Wiem o co chodzi, ale nie przedstawię sensu wypowiedzi.

Oto ten kontrowersyjny tekst

,,Dabru Emet (Mówcie Prawdę) to dokument dotyczący stosunków między dwiema religiami monoteistycznymi: judaizmem i chrześcijaństwem, podpisany we wrześniu 2000 roku przez ponad 150 rabinów wszystkich odłamów judaizmu.
Nie jest to oficjalny dokument żadnego nurtu, ale wyraża poglądy wielu Żydów.

Dabru Emet

W ostatnich latach nastąpiła dramatyczna, bezprecedensowa zmiana w stosunkach żydowsko-chrześcijańskich. Przez niemal dwa tysiąclecia żydowskiej diaspory chrześcijanie zwykli charakteryzować judaizm jako religię nieudaną czy, w najlepszym razie, przygotowującą grunt i mającą swoje wypełnienie w chrześcijaństwie. Jednak w dziesięcioleciach, które nastąpiły po Holokauście, chrześcijaństwo uległo dramatycznej zmianie. Coraz więcej oficjalnych ciał kościelnych, zarówno rzymskokatolickich jak i protestanckich, publicznie oświadcza, że ma wyrzuty sumienia z powodu niewłaściwego traktowania przez chrześcijan Żydów i judaizmu. Oświadczenia te stwierdzają też, że chrześcijańskie nauczanie i kaznodziejstwo musi ulec zmianie tak, by uznać trwałość Boskiego przymierza z Żydami i pochylić się z uznaniem nad wkładem judaizmu do cywilizacji świata i do samej wiary chrześcijańskiej.

Jesteśmy przekonani, że te zmiany zasługują na przemyślaną odpowiedź żydowską. Mówiąc tylko w swoim imieniu - jako grupa żydowskich naukowców ponad podziałami na poszczególne odłamy judaizmu - wierzymy, że jest czas, aby Żydzi poznali wysiłki czynione przez chrześcijan, by wyrazić szacunek dla judaizmu. Wierzymy, że nadszedł czas, by Żydzi zastanowili się, co judaizm ma teraz mówić o chrześcijaństwie. Jako pierwszy krok proponujemy osiem zwięzłych stwierdzeń o tym, jak Żydzi i chrześcijanie mają odnosić się do siebie nawzajem.

1. Żydzi i chrześcijanie czczą tego samego Boga. Przed powstaniem chrześcijaństwa Żydzi byli jedynymi, którzy czcili Boga Izraela. Jednak chrześcijanie również czczą Boga Abrahama, Izaaka i Jakuba, Stworzyciela nieba i ziemi. Choć chrześcijańskie praktyki religijne nie są życiodajnym religijnym wyborem dla Żydów, my, jako żydowscy teologowie, cieszymy się, że poprzez chrześcijaństwo setki milionów ludzi weszło w związki z Bogiem Izraela.

2. Żydzi i chrześcijanie uważają za autorytet tę samą księgę - Biblię (zwaną przez Żydów "Tanach", a przez chrześcijan "Starym Testamentem"). Zwracając się do niej, by uzyskać orientację religijną, duchowe wzbogacenie i wspólnotową edukację, wynosimy podobne nauki:

Bóg stworzył świat i podtrzymuje jego istnienie. Bóg ustanowił przymierze z narodem Izraela, objawione słowo Boże kieruje Izrael ku życiu w prawości, a w końcu będzie tak, że Bóg odkupi Izraela i cały świat. Jednakże Żydzi i chrześcijanie w wielu miejscach różnie interpretują Biblię. Te różnice muszą być uszanowane.

3. Chrześcijanie mogą respektować żydowskie prawa do Ziemi Izraela. Po Holokauście najważniejszym wydarzeniem dla Żydów było powtórne ustanowienie żydowskiego państwa w Ziemi Obiecanej. Jako wyznawcy religii zakorzenionej w Biblii chrześcijanie doceniają, iż Izrael był obiecany - i dany - Żydom jako fizyczny ośrodek przymierza między nimi a Bogiem. Wielu chrześcijan popiera Państwo Izrael z powodów znacznie głębszych niż sama tylko polityka. Jako Żydzi przyjmujemy to z aplauzem. Uznajemy zarazem, że tradycja żydowska postuluje sprawiedliwość dla wszystkich nie-Żydów mieszkających w żydowskim państwie.

4. Żydzi i chrześcijanie przyjmują zasady moralne Tory. W ich centrum jest niezbywalna świętość i godność każdej istoty ludzkiej. Wszyscy zostaliśmy stworzeni na obraz Boga. Ten wspólny fundament moralny może być podstawą do lepszych stosunków pomiędzy obiema wspólnotami. Może też być podstawą wielkiego świadectwa wobec całej ludzkości, by Doprawiać życie wszystkich ludzi, naszych bliźnich, i by przeciwstawić się niemoralnści i bałwochwalstwu, które nas rani i degraduje. Takie świadectwo jest szczególnie potrzebne po bezprecedensowych horrorach mijającego stulecia.

5. Nazizm nie był fenomenem chrześcijańskim. Bez długiej historii chrześcijańskiego antyjudaizmu i chrześcijańskiej przemocy przeciwko Żydom ideologia hitlerowska nie mogłaby zdobyć poparcia ani być wprowadzona w życie. Zbyt wielu chrześcijan uczestniczyło w nazistowskich zbrodniach na Żydach lub sprzyjało tym zbrodniom. Inni chrześcijanie nie dość protestowali. Jednak nazizm nie był nieuniknionym rezultatem chrześcijaństwa. Gdyby hitlerowcom udało się wymordować Żydów, ich mordercza pasja bardziej bezpośrednio skierowałaby się przeciw chrześcijanom. Z wdzięcznością pamiętamy tych chrześcijan, którzy ryzykowali lub poświęcili życie, by ratować Żydów w czasie rządów nazistów. Mając to na uwadze, zachęcamy do kontynuowania czynionych ostatnio wysiłków teologii chrześcijańskiej, by jednoznacznie odrzucić pogardę dla judaizmu i narodu żydowskiego. Z uznaniem odnosimy się do tych chrześcijan, którzy odrzucili nauczanie pogardy i nie winimy ich za grzechy popełnione przez ich przodków.

6. Różnica pomiędzy Żydami a chrześcijanami nie może być przezwyciężona siłami ludzkimi Stanie się to, gdy Bóg zbawi cały świat, jak obiecuje Pismo. Chrześcijanie poznają Boga i służą mu poprzez Jezusa Chrystusa i tradycję chrześcijańską. Żydzi poznają Boga i służą mu poprzez Torę i tradycję żydowską. Ta różnica nie będzie przezwyciężona przez jedną ze wspólnot poprzez wmawianie, że to ona zinterpretowała Pismo bardziej właściwie niż inni. Nie będzie też przezwyciężona przez użycie przewagi politycznej. Żydzi mogą szanować chrześcijańską wierność ich objawieniu, tak jak my oczekujemy od chrześcijan szacunku dla naszego objawienia. Ani Żyda, ani chrześcijanina nie należy zmuszać do afirmacji nauczania drugiej wspólnoty.

7. Nowe stosunki między Żydami a chrześcijanami nie osłabią żydowskich praktyk religijnych. Lepsze stosunki nie przyspieszą kulturowej i religijnej asymilacji, której Żydzi słusznie się obawiają. Nie zmienią tradycyjnych żydowskich form praktyk religijnych, nie powiększą liczby małżeństw mieszanych między Żydami a nie-Żydami, nie skłonią większej liczby Żydów do nawrócenia na chrystianizm, ani nie stworzą fałszywej mieszaniny judaizmu i chrześcijaństwa. Szanujemy chrześcijaństwo jako wiarę, która poczęła się wewnątrz judaizmu i nadal ma z nim znaczące związki. Nie widzimy jej jako rozszerzenia judaizmu. Tylko wtedy, gdy będziemy cenić własne tradycje, możemy uczciwie kultywować te nowe stosunki.

8. Żydzi i chrześcijanie muszą razem pracować na rzecz sprawiedliwości i pokoju. Żydzi i chrześcijanie, każdy na swój sposób, uznają, że świat nie jest w stanie zbawienia, co wyraża się w trwałości prześladowań, ubóstwa, ludzkiego poniżenia i nędzy. Chociaż sprawiedliwość i pokój są w ostatecznym rachunku Boże, nasze połączone wysiłki, we współpracy z innymi wspólnotami religijnymi, pomogą sprowadzić królestwo Boże, na które oczekujemy z nadzieją. Osobno i razem musimy pracować na rzecz sprawiedliwości i pokoju w naszym świecie. W tym dziele kieruje nami wizja proroków Izraela:

Stanie się na końcu czasów, że góra świątyni Pańskiej stanie mocno na wierzchołku gór i wystrzeli ponad pagórki. Wszystkie narody do niej popłyną, mnogie ludy pójdą i rzekną: " Chodźcie, wstąpmy na Górę Pańską do świątyni Boga Jakubowego! Niech nas nauczy dróg swoich, byśmy kroczyli Jego ścieżkami" (Iz 2, 2-3.)

(tłum. Stanisław Krajewski)

***

Dokument ten wywołał dyskusje. Wielu Żydów nie zgadza się z nim z różnych powodów. W dyskusji pojawiały się głosy, że Dabru Emet lekceważy lub co najmniej niedostatecznie podkreśla różnice teologiczne pomiędzy religiami. Pojawiły się też głosy, iż pogląd zawarty w dokumencie, że chrześcijaństwo i jego teologia nie powinny być winione za antysemityzm i Holokaust, nie odpowiadają prawdzie.
Wyrażający swoje zastrzeżenia zwracali między innymi uwagę na stwierdzenia obecne w Nowym Testamencie, jak na przykład fragment z ewangelii sw. Jana (8:42-47), zawierający następujące zdania na temat Żydów:

42) Rzekł do nich Jezus: Gdyby Bóg był waszym ojcem, to i Mnie byście miłowali. Ja bowiem od Boga wyszedłem i przychodzę. Nie wyszedłem od siebie, lecz On Mnie posłał. (43) Dlaczego nie rozumiecie mowy mojej? Bo nie możecie słuchać mojej nauki. (44) Wy macie diabła za ojca i chcecie spełniać pożądania waszego ojca. Od początku był on zabójcą i w prawdzie nie wytrwał, bo prawdy w nim nie ma. Kiedy mówi kłamstwo, od siebie mówi, bo jest kłamcą i ojcem kłamstwa. (45) A ponieważ Ja mówię prawdę, dlatego Mi nie wierzycie. (46) Kto z was udowodni Mi grzech? Jeżeli prawdę mówię, dlaczego Mi nie wierzycie? (47) Kto jest z Boga, słów Bożych słucha. Wy dlatego nie słuchacie, że z Boga nie jesteście.

***

W odpowiedzi na Dabru Emet opublikowany został w roku 2002 następujący dokument:

Święty obowiązek

Przemyśleć na nowo relację wiary chrześcijańskiej do Żydów i judaizmu - chrześcijańska odpowiedź na żydowskie oświadczenie Dabru Emet

1. Przymierze Boga z ludem żydowskim trwa na wieki. Przez wieki chrześcijanie utrzymywali, że przymierze żydowskie zostało zastąpione bądź wyparte przez ich przymierze z Bogiem. Odrzucamy to przekonanie. Wierzymy, że Bóg nie odwołuje swych Boskich obietnic. Twierdzimy, że Bóg trwa w przymierzu zarówno z Żydami, jak z chrześcijanami. W sposób tragiczny bojowa teologia zastępstwa ma wciąż jeszcze wpływ na chrześcijańską wiarę, kult i praktyki, pomimo że została odrzucona przez liczne Kościoły chrześcijańskie i wielu chrześcijan już jej nie akceptuje. Uznanie przez nas stałej ważności judaizmu posiada implikacje dla wszystkich aspektów chrześcijańskiego życia.

2. Jezus z Nazaretu żył i nauczał jako wierny Żyd. Chrześcijanie czczą Boga Izraela w Jezusie Chrystusie i przez Niego. Jednakże teoria zastępstwa przez wieki skłaniała chrześcijan do mówienia o Jezusie jako przeciwniku judaizmu. Jest to mniemanie błędne historycznie. Życie i nauczanie Jezusa zostały ukształtowane przez żydowski kult, etykę i praktyki. Inspirowały Go i karmiły Pisma Jego ludu. Jest rzeczą konieczną, aby chrześcijańskie nauczanie w czasach dzisiejszych ukazywało ziemskie życie Jezusa jako włączone w nieustanne żydowskie dążenie do przeżywania przymierza z Bogiem w codzienności.

3. Starożytne konflikty nie mogą rzutować na obecne relacje pomiędzy chrześcijanami a Żydami. Chociaż współcześnie znamy chrześcijaństwo i judaizm jako odrębne religie, to przeszły Kościół był, przez wiele dziesiątków lat po zakończeniu posługi i zmartwychwstaniu Jezusa, ruchem w łonie wspólnoty żydowskiej. Zniszczenie przez wojska rzymskie świątyni Jerozolimskiej w 70 roku spowodowało kryzys wśród Żydów. Różne ugrupowania, w tym chrześcijaństwo i wczesny judaizm rabiniczny, rywalizowały o przywództwo we wspólnocie żydowskiej, a każde podawało się za jedynego spadkobiercę biblijnego Izraela. Ewangelie odzwierciedlają to współzawodnictwo, w którym strony obrzucały się nawzajem rozmaitymi oskarżeniami. Chrześcijańskie zarzuty hipokryzji i legalizmu przedstawiają judaizm w sposób fałszywy i stanowią niechlubny fundament tożsamości chrześcijańskiej.

4. Judaizm jest żywą wiarą ubogaconą przez stulecia rozwoju. Wielu chrześcijan popełnia błąd stawiając znak równości pomiędzy judaizmem a biblijnym Izraelem. Jednakże judaizm, podobnie jak chrześcijaństwo, rozwinął nowe formy wierzeń i praktyk w stuleciach, które nastąpiły po zniszczeniu świątyni. Tradycja rabiniczna postawiła nowe akcenty i ukształtowała nowe rozumienie istniejących praktyk, takich jak modlitwa wspólnotowa, studium Tory i uczynki miłosierdzia. W ten sposób Żydzi mogli przeżywać przymierze w świecie bez świątyni. Z czasem zgromadzili obszerną ilość literatury interpretacyjnej, która nieustannie wzbogaca żydowskie życie, wiarę i tożsamość. Chrześcijanie nie są w stanie zrozumieć w pełni judaizmu, jeśli nie biorą pod uwagę jego pobiblijnego rozwoju, który może także wzbogacić i umocnić wiarę chrześcijańską.

5. Biblia zarazem łączy i dzieli Żydów i chrześcijan. Niektórzy współcześni Żydzi i chrześcijanie, studiując wspólnie Biblię, odkrywają nowe sposoby czytania, które umożliwiają głębszy szacunek dla obu tradycji. Choć obie wspólnoty czerpią z tych samych tekstów biblijnych starożytnego Izraela, rozwinęły one odmienne tradycje interpretacji. Chrześcijanie patrzą na nie przez pryzmat Nowego Testamentu, natomiast Żydzi rozumieją te Pisma poprzez tradycje komentarzy rabinicznych. Nazywanie pierwszej części chrześcijańskiej Biblii "Starym Testamentem" może błędnie sugerować, że teksty te są przestarzałe. Wyrażenia alternatywne - "Biblia hebrajska", "Pierwszy Testament" czy "Wspólny Testament" - choć także problematyczne, mogą w lepszy sposób wyrazić odnowione uznanie Kościoła dla trwałej mocy tych Pism zarówno dla Żydów, jak i chrześcijan.

6. Uznanie trwałego przymierza Boga z ludem żydowskim posiada konsekwencje dla rozumienia zbawienia przez chrześcijan. Chrześcijanie doznają zbawczej mocy Boga w osobie Jezusa Chrystusa i wierzą, że moc ta jest dostępna w Nim dla wszystkich ludzi. Dlatego przez wieki chrześcijanie nauczali, że zbawienie jest dostępne jedynie przez Jezusa Chrystusa. Po uświadomieniu sobie w ostatnich czasach tego, że przymierze Boga z Żydami jest wieczne, chrześcijanie obecnie są w stanie uznać działanie odkupieńczej mocy Boga w tradycji żydowskiej. Skoro Żydzi, nie podzielając naszej wiary w Chrystusa, pozostają w zbawczym przymierzu z Bogiem, chrześcijanie potrzebują nowych sposobów rozumienia powszechnego znaczenia Chrystusa.

7. Żydzi nie powinni być przedmiotem nawracania przez chrześcijan. W świetle przekonania, że Żydzi trwają w wiecznym przymierzu z Bogiem, wyrzekamy się misjonarskich wysiłków zmierzających do nawracania Żydów na chrześcijaństwo. Jednocześnie cieszą nas okazje do wzajemnego składania przez Żydów i chrześcijan świadectwa o tym, jak jedni i drudzy doświadczają zbawczych dróg Boga. Ani Żydzi, ani chrześcijanie nie mogą zasadnie twierdzić, że posiedli całkowitą lub wyłączną znajomość Boga.

8. Kult chrześcijański uczący pogardy dla judaizmu obraża Boga. Nowy Testament zawiera fragmenty, które często rodziły negatywne postawy wobec Żydów i judaizmu. Korzystanie z tych tekstów w kontekście sprawowanego kultu zwiększa prawdopodobieństwo wrogości wobec Żydów. Także chrześcijańska teologia antyżydowska kształtowała kult w sposób oczerniający Żydów i budzący do nich pogardę. Wzywamy przełożonych Kościołów do dokonania przeglądu czytań biblijnych, modlitw, układu lekcjonarzy, kazań i hymnów celem usunięcia zniekształconego obrazu judaizmu. Zreformowane życie liturgiczne chrześcijan powinno wyrażać nową relację z ludem żydowskim, oddając w ten sposób cześć Bogu.

9. Uznajemy znaczenie ziemi Izraela dla życia ludu żydowskiego. Ziemia Izraela zawsze miała centralne znaczenie dla Żydów. Jednakże teologia chrześcijańska uczyła, że Żydzi skazali się na bezdomność przez odrzucenie Bożego Mesjasza. Taka teoria zastępstwa wykluczała jakąkolwiek możliwość zrozumienia przez chrześcijan przywiązania Żydów do ziemi Izraela. Teologowie chrześcijańscy nie mogą dłużej pomijać tego węzłowego problemu, zwłaszcza w kontekście złożonego i długotrwałego konfliktu wokół tej ziemi. Uznając, że zarówno Izraelczycy, jak Palestyńczycy mają prawo do życia w pokoju i bezpieczeństwie w swojej ojczyźnie, wzywamy do wysiłków na rzecz sprawiedliwego pokoju między wszystkimi narodami w tym regionie.

10. Chrześcijanie powinni wspólnie z Żydami pracować na rzecz uzdrowienia świata. Już prawie od wieku Żydzi i chrześcijanie w Stanach Zjednoczonych współpracują ze sobą nad ważnymi kwestiami społecznymi, takimi jak prawa pracownicze i prawa obywatelskie. W dzisiejszych czasach, kiedy nasilają się gwałt i terroryzm, musimy wzmocnić nasze wspólne wysiłki na rzecz sprawiedliwości i pokoju, do których wzywają nas zarówno prorocy Izraela, jak i Jezus. Wspólne starania Żydów i chrześcijan oferują wizję ludzkiej solidarności i dostarczają modelu współpracy z ludźmi o innej tradycji religijnej.

(tłum. Violetta Reder)

Autorami tego dokumentu, który powstał jako chrześcijańska odpowiedź na żydowskie oświadczenie Dabru Emet, są członkowie amerykańskiej ekumenicznej Grupy Uczonych Chrześcijańskich ds. Stosunków Chrześcijańsko-Żydowskich: Norman Beck, Mary C. Boys SNJM, Rosann Catalano, Philip A. Cunningham, Celia Deutsch NDS, Alice L. Eckardt, Eugene J. Fisher, Eva Fleischner, Deirdre Good, Walter Harrelson, Michael McGarry CSP, John C. Merkle, John T. Pawlikowski OSM, Peter A. Pettit, Peter C. Phan, Jean Pierre Ruiz, Franklin Sherman, Joann Spillman, John T. Townsend, Joseph Tyson, Clark M. Williamson. Wśród sygnatariuszy - biblistów, historyków i teologów - znalazło się dziewięciu członków Kościołów protestanckich i dwunastu katolików. Dokument został opublikowany w Bostonie (USA).

Lepsza taka deklaracja niż bezsensowne bijatyki. Tylko jaki jest sens pisać, że przez Jezusa można dotrzeć do Boga Izraela? Dla mnie nie trzyma się to kupy. Zaznaczam, Mosze, nie ja byłam autorką tej deklaracji, tylko niektórzy spośród Twoich braci i sióstr w wierze. Czy Jezus był wiernym Żydem- przenigdy!!!

Joanna

Miriam

Joasiu, skoro nurtuja Cie teksty zamieszczone na stronie 614 Przykazania, czy nie uwazasz, ze stosowne miejsce do pytan i dyskusji byloby jednak u nich???

To nawet byloby troche niegrzecznie z naszej strony wypowiadac sie w temacie, jaki nie u nas zaistnial...
Nie spotkalam na ich stronie zadnej dyskusji, krytyki czy pytan dotyczacych naszej strony... Poza tym sa oni nam zyczliwi, i nie chcemy tego stanu rzeczy zmieniac...

Jakie jest ich nastawienie, co nimi kierowalo - mysle ze sami redaktorzy 614 Przykazania odpowiedza Ci najlepiej...

Zycze powodzenia Very Happy

Gość

Droga Miriam,

Moim celem nie było wytknięice czegokolwiek Stowarzyszeniu 614 Przykazania, wiele nauczyłam się od nich i wiele skorzystałam dzięki nim w sensie duchowym.
Poruszyłam zagadnienie politeizmu i bałwochwalstwa- to było sednem mojego pytania, a nie analiza dlaczego Stowarzyszenie 614 Przykazania
napisało tak a nie inaczej. Uznałam, że ta strona będzie jednak najbardziej wiarygodna.
Nie odbieraj tego proszę jako prowokacji czy chęci dokuczenia komukolwiek. Przed trudnymproblemami nie uciekniemy. Byłam ciekawa Waszych opinii. Ale oczywiście zadam pytanie na stronie Stowarzyszenia 614 Przykazania. A tam padają pytania jeszcze bardziej kontrowersyjne, więc mam nadzieję, że rabini czy inne autorytety nie obrażą się na mnie. Jestem osobą bardzo tolerancyjną, nie zamierzam nikogo wyzywać od bałwochwalców czy politeistów. Tylko między nami mówię, że dla mnie Jezus czy Maryja, Wisznu i tym podobne stwory to bałwany. Nikomu
kto w to wierzy nie powiem tego wprost, bo jestem za pełnym poszanowaniem praktyk religijnych innych ludzi. Chodziło mi tylko o to, dlaczego te osoby nazywa się monoteistami. Dla mnie bezpieczniej jest powiedzieć katolik, protestant, prawosławny, adwentysta- wtedy to nie ma zabarwienia pejoratywnego, a jednocześnie wyklucza taką osobę z grona monoteistów. Czy teraz zrozumiałaś mnie?

Joanna

Miriam

Owszem, Joanno. Wydaje mi sie ze rozumiem Cie caly czas, i ze pobrzmiewa w Twoich wypowiedziach upor i chec sklonienia innych do przyjecia Twojego puntu widzenia za wszelka cene i pomimo wszelkich argumentow przeciwnych. Nie zawsze jest czy bedzie to mozliwe...
Im wiecej i glebiej sama bedziesz studiowac teksty Judaizmu, tym predzej i pelniej sama to zrozumiesz, bez obrazy Laughing

Mysle tez, ze jak 18 milionow Zydow zyc musi posrod miliarda chrzescijan i ponad miliarda muzulmanow - bedzie starac sie wyrazac o nich politycznie...
Praktyka nauczyla nas, ze twarde obstawanie przy swoim bywa niebezpieczne dla nas... Czasem - smiertelnie niebezpieczne...

Poza tym TEORETYCZNIE, przejmujac Biblie Zydowska - chrzescijanstwo przyznaje sie do monoteizmu... Co zas z tekstami B-ga zrobili - pozostaje poza zasiegiem naszych wplywow...
Zas co MY o nich myslimy - zapewne jest im obojetne...

Nasze zadanie to pokazywac ZYCIEM, a nie misjonarskim zapalem, JAK zyc zgodnie z nakazami Tory, i najlepiej jak po prostu tego sie trzymamy, co zreszta przed przesladowaniami tez nas nie zachowuje, jak bedziesz mogla poczytac chocby w tekscie tlumaczenia Akdamut na Shavuot, ktory przygotowuje dla czytelnikow i czlonkow Forum i co aktualnie glownie konsumuje moj czas...

Mosze